भ्रष्टाचारविरोधी अभियन्ता तथा वाङ्मयसेवी भरतमणि जङ्गमका बारेमा कवि नीलकण्ठ भट्टराईले लेख्नुभएको ‘भरतांशु’ नामक महाकाव्य शब्दयात्रा प्रकाशनले प्रकाशन गरेको छ । भरत जङ्गम शब्दयात्रा प्रकाशनका ठूला सहयोगी हुनुहुन्छ भने नीलकण्ठ भट्टराई शब्दयात्रा प्रकाशनद्वारा संस्थापित ‘शब्दयात्रा वसन्त शर्मा कविता–काव्य सम्मान’ द्वारा सम्मानित महाकाव्यकार हुनुहुन्छ । काव्यकार र काव्यनायक दुवैजना शब्दयात्रा प्रकाशनसँग आबद्ध हुनुभएकाले यो महाकाव्य यस संस्थाका लागि विशेष स्मरणीय छ ।

यो पुस्तक ग्रन्थसम्पादक हरि मञ्जुश्रीले धुलिखेलका रूपान्तरक तथा जनपरिचालक समाजसेवी बेलप्रसाद श्रेष्ठका विषयमा सम्पादन गरी प्रकाशन गराएको ‘धुलिखेलका सारथि बेलप्रसाद श्रेष्ठ’ (अभिनन्दनग्रन्थ) मा प्रकाशित नेपाली भाषाका लेखहरूमध्ये केही लेखहरूलाई अङ्ग्रेजी भाषा अनुवाद गराई र केही लेखहरू थपी सम्पादन गरेर प्रकाशन गरिएको पुस्तक हो । यसमा बेलप्रसाद श्रेष्ठका विषयमा लेखिएका २५ वटा लेख राखिएका छन् ।

सहदीप पलान्चोकेले आफूले सङ्कलन तथा सम्पादन गरेका तीनवटा पुस्तकहरू शब्दयात्रा प्रकाशनको प्रकाशकत्वमा प्रकाशन गराउनुभएको छ । यो चौथो कृति हो । सन् १९३६ मा प्रकाशित ‘शकुनावली’ मा ‘प्रतापदिल साधु कृत’ र ‘पुस्तक पाइने ठेगाना बाबु शिवप्रसाद राघोराम, गोर्खा पुस्तकालय रामघाट बनारस सिटी’ छापिएको रहेछ । मूल पुस्तक सहदीप पलान्चोकेसँगै छ । ‘शकुनावली’ को प्रकाशनका लागि सम्पूर्ण व्ययभार आफैँले बहन गरेर पनि उहाँले आफ्नो संस्थाको नाउँ उजिल्याउन शब्दयात्रा प्रकाशनलाई प्रकाशनको जस दिनुभएको हो ।

‘शङ्खमूल माहात्म्य र कुम्भेश्वर महादेव’ मा लेखिका नवीना श्रेष्ठले हाल ललितपुर जिल्लामा पर्ने शङ्खमूल क्षेत्रको माहात्म्य र कुम्भेश्वर महादेवको वर्णन गरी सम्बन्धित चित्रहरू पनि प्रस्तुत गर्नुभएको छ भने तारकेश्वर महादेव, कृष्णवर्णेश्वर महादृव र फड्केश्वर महादेव क्षेत्रको यात्रावर्णन पनि थप सामग्रीका रूपमा राख्नुभएको छ । त्यसैले आध्यात्मिक, ऐतिहासिक र पुरातात्त्विक विषयमा शोध गर्न खोज्ने शोधार्थीहरूका लागि यो पुस्तक राम्रो सन्दर्भ सामग्री बनेको छ ।

नेपालको इतिहासलेखनमा देखिएका अपुष्ट, अव्याख्येय, अतार्किक र असान्दर्भिक केही विषयलाई पुष्टि गर्ने, व्याख्या गर्ने, तर्कसम्मत बनाउने, सान्दर्भिकता प्रदान गर्ने र अपव्याख्या भएका प्रसङ्गलाई सही व्याख्या गरेर इतिहासलेखनलाई प्रामाणिक स्वरूप दिने लेखहरू भरतमणि जङ्गमले लेख्नुभएको थियो । ती लेखहरू विभिन्न प्रकाशनमा प्रकाशित थिए । तिनलाई एकै ठाउँमा स्थान दिएर केही नयाँ सामग्री पनि राखेर ‘इतिहासमा रहेका भ्रम तथा निवारण’ पुस्तक प्रकाशन गरिएको हो । हालसम्मको पछिल्लो अनुसन्धान यही नै भएकाले त्यस्तो स्थिति नआएसम्मका लागि नेपालको इतिहासमा देखापरेका केही भ्रमहरूको अन्तिम निराकरण यही नै हो भनेर स्वीकार गर्नुपर्ने हुन्छ ।

नेपाली साहित्यमा कविता विधाको एउटा भेद ‘बाछिटा’ नामबाट नयाँ प्रयोगका रूपमा आएको छ । त्यसैले ‘बाछिटा’ लाई कविताको उपविधा भन्न सकिन्छ । ‘बाछिटा’ को प्रयोग गरी कविता लेख्न थालिएको एक वर्ष पनि पुगेको छैन । स्वतन्त्र अस्तित्वको र छुट्टै संरचना रहेको ‘बाछिटा’ उपविधा पाठक र सर्जकका बीचमा प्रिय बनिरहेको छ र यस विधाका पाठक तथा सर्जकहरूको सङ्ख्या पनि बढिरहेको छ । विष्णु भट्टराई ‘विभु’, केशव बैरागी माइँलो र अम्बिका धितालले नेपाली साहित्यलाई ‘त्रिरत्न’ नामक पहिलो बाछिटासङ्ग्रह नै उपहार दिनुभएको छ । ‘त्रिरत्न’ शब्दलाई तीनजना कृतिकाररत्न, ‘बाछिटा’ का तीन हरफरत्न, तीनजनाका ३३३ — ३३३ कवितारत्न, सर्जक, सम्पादक र प्रकाशकको सम्मिलनरत्न, जुनसुकै अर्थ पनि दिन सकिन्छ ।

‘सम्झनाका क्षणहरू’ चूडाप्रसाद चौलागाईंद्वारा लिखित चौँतीसवटा लेख–निबन्धको सङ्ग्रह हो । यीमध्ये केही लेखहरू शब्दयात्रा प्रकाशनको साप्ताहिक रेडियो कार्यक्रम ‘शब्दसञ्चार’ बाट प्रसारित भइसकेका छन् । आध्यात्मिक, शैक्षिक, साहित्यिक र सामाजिक विषयमा लेखिएका यसभित्रका लेखहरू चिन्तनपरक छन् र यी लेखहरूले विभिन्न विषयहरूका अतिरिक्त लेखकको जीवन, सोचाइ, अध्ययनको परिधि आदिका बारेमा पनि जानकारी दिन्छन् । ‘सम्झनाका क्षणहरू’ (लेख–निबन्ध–सङ्ग्रह) काभ्रे जिल्लाका लेखक चूडाप्रसाद चौलागाईंको तेस्रो कृति हो ।

शब्दयात्रा प्रकाशनले पुस्तक–प्रकाशनका सन्दर्भमा स्थापित हुन योग्य प्रतिभाशाली व्यक्तिलाई प्राथमिकता दिने गरेको छ । धेरैजना साहित्यकारको प्रथम कृतिको प्रकाशक बन्ने सौभाग्य पाएको यस संस्थाले नवप्रतिभालाई स्थापित गराउन भूमिका खेलिरहेको छ । कवि केवल कार्कीको प्रथम कवितासङ्ग्रह ‘छानोविनाको घर’ यसैको दृष्टान्त हो । ‘छानोविनाको घर’ केवल कार्कीद्वारा लिखित पद्यकवितासङ्ग्रह हो । यसमा शार्दूलविक्रीडित, उपजाति, भुजङ्गप्रयात, स्रग्विणी, पञ्चचामर, मन्दाक्रान्ता र शिखरिणी गरी जम्मा ७ छन्दमा लेखिएका ६६ वटा कविताहरू सङ्कलित छन् । यी कविताहरू कविका भावनालाई मुखरित गर्न सक्षम बनेका छन् ।

‘सौन्दर्य’ नियात्राकार पोष चापागाईंको दसौँ नियात्राकृति हो । यो उहाँको पहिलो नियात्रा–उपन्यास पनि हो । यो कृति नेपाली साहित्यमा नियात्रा–उपन्यास विधालाई ठड्याउने बलियो टेको पनि हो । नेपाली साहित्यमा नियात्रा–उपन्यास विधाको टेको–कृति प्रकाशन हुँदा त्यसको प्रकाशक बन्ने सौभाग्य शब्दयात्रा प्रकाशनले प्राप्त गरेको छ । नियात्रा–उपन्यासकार पोष चापागाईंले ‘हाइकु कथा’ पुस्तक लेखेर हाइकु साहित्यमा कथालाई प्रवेश गराई नवीन विधाको आरम्भ गर्नुभएको थियो । उहाँले ‘सौन्दर्य’ कृतिबाट अर्को नवीन विधालाई समेत बलवान् बनाउनुभएको छ ।

‘परिवर्तन’ केदारनाथ तिमल्सिनाद्वारा लिखित चौथो पुस्तक हो । यस पुस्तकमा उहाँले समाजको क्रमिक परिवर्तन कसरी भइरहेको छ अनि मनोविज्ञान र सामाजिकतामा परिवर्तन आउने कारणहरू के–के हुन् भन्ने कुरा आफ्नै अनुभव र अनुभूतिका आधारमा प्रस्तुत गर्नुभएको छ । धार्मिक, सांस्कृतिक, आर्थिक, सामाजिक, राजनीतिक, सांस्कारिक र व्यावहारिक परिवेशका साथै वातावरण, कृषि, निर्माण जस्ता क्षेत्रमा समेत कसरी परिवर्तन आएको छ र त्यसले समाजलाई कता लगिरहेको छ भन्ने कुरा यस पुस्तकमा उहाँले पाठकलाई बुझाउने प्रयत्न गर्नुभएको छ । त्यसैले यो पुस्तक वर्तमान युवा र किशोर पुस्ताका लागि रोचक हुन सक्छ ।

डा. इन्दुल केसी र पदम दाहालको संयुक्त लेखन रहेको ‘एक–अर्काका दृष्टि दुई व्यक्तिका कृति’ एकले अर्काको सिर्जनामाथि समीक्षात्मक टिप्पणी गरेर अरूबाट सम्पादन नगराई संयुक्त लेखनका रूपमा एउटै पुस्तकमा प्रकाशन गराइएको कृति हो । यस कार्यले नवीन पुस्तामा एकीकृत रूपमा अघि बढ्ने प्रेरणा प्राप्त हुने र हरेक स्रष्टा अर्को स्रष्टाका लागि आधारभूमि बन्न सक्ने भएकाले यस कृतिले नेपाली वाङ्मयमा नवीन संस्कृतिको निर्माण गर्न सक्नेछ ।

पोष चापागाईंको नवौँ नियात्रासङ्ग्रह ‘लोवाक कफी’ (पाँच देशको यात्रा) को पहिलो भागमा दुबई, दोस्रो भागमा भियतनाम, कम्बोडिया र थाइल्यान्ड तथा तेस्रो भागमा इन्डोनेसियाको भ्रमणवृत्तान्त राखिएका छन् । यी भ्रमणवृत्तान्तहरूले पाठकलाई प्रशस्त जानकारी दिनुका साथै नेपाली नियात्रासाहित्यमा पनि गहकिलो योगदान दिनेछन् ।

आँसुको दह’ विभिन्न छन्दमा लेखिएका ५३ वटा कविताहरूको सङ्ग्रह हो । कवि पदम दाहालको कविभावना ललितपूर्ण शिल्पका साथ काव्यिक यात्रा गर्न यस सङ्ग्रहमा प्रस्तुत भएको छ । जीवन र जगत्का विविध रङहरू कवितामा सर्लक्क उत्रेका छन् । यस सङ्ग्रहका कविताहरूले भावुकता, आत्मिक जागरण, संवेदना, मानवीय कर्तव्यबोध, आस्था र निष्ठालाई आधार बनाएर आफ्ना हरेक पाठकलाई उनीहरूको जीवन सुन्दर बनाउने दिशातर्फ अग्रसर बनाउन उत्प्रेरित गराउनेछन् ।

भजन सृष्टि — विविध दृष्टि’ यसअघि प्रकाशित ‘श्यामसुन्दर भजनमाला’ त्रिभाषी भजनसङ्ग्रहमाथि नेपाली, नेवारी, हिन्दी र अङ्ग्रेजी भाषामा व्यक्त गरिएका लिखित प्रतिक्रियाको सङ्कलन हो । त्यसैले यसलाई ‘चतुर्भाषी टिप्पणीसङ्ग्रह’ भनिएको हो । डा. इन्दुल केसीद्वारा सङ्कलित तथा सम्पादित यस पुस्तकभित्र शब्दयात्रा प्रकाशनसँग कुनै न कुनै रूपमा आबद्ध रहनुभएका लेखकहरू रहनुभएको छ ।

डा. इन्दुल केसीको सङ्कलन र सम्पादनमा प्रस्तुत ‘श्यामसुन्दर भजनमाला’ त्रिभाषी भजनसङ्ग्रह हो । यसमा नेपाली, नेवारी र हिन्दी भाषाका पैँतालीसवटा भजनहरू सङ्कलित छन् । गोविन्दमानसिंह राजभण्डारीद्वारा नेवारी भाषामा लिखित एघारवटा भजनहरूलाई नेपाली र हिन्दी भाषामा अनुवाद गरी नेपाली, नेवारी र हिन्दी भाषामा महेशचन्द्र शर्मा, पशुपतिमान पःमाँ, ज्यो. पं. रमेश अधिकारी, डा. इन्दुल केसी र हरि मञ्जुश्रीद्वारा लिखित अन्य भजनहरूसमेत राखेर यो पुस्तक तयार भएको छ ।

काफलबोटे कान्छाको कवितासङ्ग्रह परदेशको कथा’ नेपालको आजको कथा हो, परदेशमा पुगेको घरदेशको कथा हो, विदेशीले देखेको स्वदेशीको कथा हो र स्वदेशीले भोगेको स्वदेशको कथा हो । तर शार्दूलबिक्रीडित, मन्दाक्रान्ता, अनुष्टुप, पञ्चचामर, वसन्ततिलका आदिजस्ता वर्णमात्रिक छन्दका कविताहरूको सङ्ग्रहका रूपमा यो कथा आएको छ । कविले यी कविता गाउँदा कविताबाट वर्तमान युवा पुस्ताको वेदना झर्छ, भक्कानो झर्छ, हिक्का झर्छ र आँसु झर्छ । गलत राजनीतिक संस्कारबाट जर्जर र रुग्ण बनेको नेपालको दुर्दशा र दुर्भाग्यको चित्र पनि आँखाअगाडि आउँछ ।

पुण्यवती घलेले आफ्नो प्रथम पुस्तकका रूपमा यो पुस्तक तयार पार्नुभएको हो । यस कृतिमा शब्दयात्रा प्रकाशनबाट प्रकाशित कृतिहरूमध्ये २५ जना कृतिकारको सङ्क्षिप्त चिनारी र ती कृतिकारका एक–एकवटा कृतिको सङ्क्षिप्त चिनारी गराइएको छ । कृतिको आवरण र कृतिकारको तस्बिर पनि दिइएको छ । यहाँ प्रस्तुत गरिएका कृतिमाथिका टिप्पणीहरू पुण्यवती घलेले लेख्नुभएको नभई पुस्तकभित्रैका मन्तव्यहरूबाट उतार गरिएका हुन् । यो पुस्तक जेजस्तो रूपमा प्रस्तुत भए पनि आगामी दिनमा यस्ता कृतिहरू उहाँले तयार पार्नुभयो भने अझ परिमार्जित भएर आउनेछन् भन्ने आशा गर्न सकिन्छ ।

निर्मला श्रेष्ठद्वारा लिखित ‘आफू अरूका लागि’ आफू र आफ्नो परिवेशलाई केन्द्रमा राखेर आफ्ना अनुभव र अनुभूतिहरूले अरूको हितमा आफूलाई समर्पित गर्न प्रेरित गराएका सन्दर्भहरूको स्मृतिलेखन हो । शैक्षिक विकास, सामाजिक सचेतना, महिला सशक्तीकरण, दिगो विकास, गरिबी न्यूनीकरण, सहकारिता, उद्यमशीलता जस्ता विषयलाई सम्बोधन गरी रोजगारीका लागि विदेशतर्फ पलायन हुने अवस्थालाई न्यून गर्न सकिने उपायहरू उहाँले यस पुस्तकमा आफ्नै अनुभवका आधारमा प्रस्तुत गर्नुभएको छ । अरूको हितका लागि आफूलाई समर्पण गर्ने शिक्षा उहाँले कसरी प्राप्त गर्नुभयो भन्ने कुरा यस पुस्तकमा पढ्दा पाठकहरूलाई सकारात्मक सोच राख्ने हो भने अरूको हितमा आफूलाई समर्पित तुल्याउन सकिँदो रहेछ भन्ने प्रेरणा प्राप्त हुनेछ ।

विष्णु शर्माद्वारा संस्कृत मूल भाषामा रचित ‘पञ्चतन्त्र’ पूर्वीय वाङ्मयको सुप्रसिद्ध ग्रन्थ हो । यस ग्रन्थको अनुवाद विभिन्न भाषाहरूमा भइरहेका छन् र धेरैजनाले आआफ्नै ढर्रामा प्रस्तुत गरेका छन् । नेपाली भाषामा पनि धेरै प्रकारका ‘पञ्चतन्त्र’ हरू पढ््न पाइन्छन् । त्यसै क्रममा श्रीधर प्याकुरेलद्वारा अनूदित ‘पञ्चतन्त्र (प्रथम तन्त्र ः मित्रभेद)’ कृति पनि प्रस्तुत गरिएको हो ।

‘कवितामा सविता’ कवयित्री सविता शर्माका छोटा कविताहरूको सङ्ग्रह हो । गद्यकवितामा लयात्मकता दिइएका, सकेसम्म अन्त्यानुप्रास मिलाउने प्रयास गरिएका, छोटा–छोटा हरफका, भाषिक सरलता रहेका, बुझ्न कठिनाइ नपर्ने, अधिकांशतया व्यङ्ग्यलाई प्रधानता दिइएका ६५ वटा कविता यसमा सङ्गृहीत छन् । कुनै पनि कवितामा शीर्षक दिइएको छैन, सङ्ख्याले मात्रै सङ्केत गरिएको छ । ‘यो कवितासङ्ग्रह हो’ भन्ने धारणा नराखी पढ्ने हो भने यसभित्र गद्यलघुकाव्यको सुवास पनि पाउन सकिन्छ । ‘सविता’ शब्दले तेजोमय बिम्बको अर्थ बोक्ने र यसभित्रका कविताहरू कवयित्री सविता शर्माको कवित्व शक्तिलाई चहकिलो रूपमा प्रस्तुत गर्ने सवितायुक्त भएकाले कवितासङ्ग्रहको नाउँ ‘कवितामा सविता’ सार्थक देखिएको छ ।

राणाकालीन नेपालको ग्रामीण समाजको सजीव चित्रण गरिएको र तत्कालीन पश्चिम ३ नं. को लोकजीवन उतारिएको उपन्यास ‘विधवा वासना’ लाई त्यस क्षेत्रका स्थानविशेष, भाषाविशेष, परम्पराविशेष र संस्कारविशेष आदिले आञ्चलिकता प्रदान गरेका छन् । प्रजापति तिमिल्सिनाद्वारा लिखित यस उपन्यासमा वैधव्य जीवन, विधुर जीवन, नारीलाई हेर्ने दृष्टिकोण, नारी मनोविज्ञान, यौन मनोविज्ञान, यौन उत्पीडन, विधवाले समाजबाट भोग्ने दुव्र्यवहार, जातिगत विभेद, पितृसत्तात्मक सोच, मुगलान भासिनुपर्ने बाध्यता, अर्थसम्पन्न व्यक्तिबाट विपन्न वर्गले बेहोर्नुपर्ने शोषण, हिन्दूदर्शनलाई हिन्दूहरूबाटै गरिएको अवहेलना, कारागार प्रशासन, न्यायिक प्रचलन आदिको सुन्दर चित्रण गरिएको छ । तसर्थ नेपाली साहित्यमा यस उपन्यासले विशेष महàव राख्नेछ ।

काव्यकार मुक्ति शर्माको ‘पाण्डवायण’ महाकाव्य पञ्चपाण्डवकी अर्धाङ्गिनी द्रौपदीलाई केन्द्रविन्दुमा राखेर लेखिएको छ । ‘अ’ देखि ‘अं’ सम्म ११ सर्गमा बन्धित यस महाकाव्यले द्रौपदीको सबल चरित्रलाई उजागर गरेको छ । महाभारत ग्रन्थको लामो कथालाई सङ्क्षिप्त रूपमा प्रस्तुत गर्दै यस महाकाव्यमा द्रौपदीको जीवनगाथा, ज्ञान र मनोविज्ञानको सुन्दर चित्रण गरिएको छ ।

शोधार्थीहरूको हितका लागि ज्यो. पं. रमेश अधिकारीद्वारा सङ्कलित ‘अरूका आँखामा डा. इन्दुल’ पुस्तिका डा. इन्दुल केसीसँग सम्बन्धित चार पुस्तक ‘भुइँचालो’, ‘इन्दुल केसी व्यक्ति एक दृष्टि अनेक’, ‘व्यक्तित्व र कृतित्वको तेस्रो आयाम’ र ‘डा. इन्दुल केसीको चौथो आयाम’ भित्र विभिन्न व्यक्तिहरूले डा. इन्दुल केसीको व्यक्तित्व र कृतित्वमाथि गरेका टिप्पणीको मूल अंशको सङ्कलन हो ।

युरोप महादेशमा पर्ने स्पेन । नाम सुनेर पनि धेरै नेपाली नपुगेको एउटा देश । त्यहाँका केही सहरहरूमा भ्रमण गर्ने मौका पाएका बेला देखेका, थाहा पाएका र अनुभव गरेका कुराहरूलाई लिपिबद्ध गरी केदारनाथ तिमल्सिनाले तयार पारेको पुस्तिका हो ‘स्पेनको यात्रा’ । सरल शैलीमा रोचक घटनाहरू प्रस्तुत भएका छन् यसमा । छोटो भए पनि नयाँ जानकारीहरू दिन, थोरै कुरामा धेरै कुराहरू थाहा दिन, अनि स्पेनका केही स्थान, प्राकृतिकता, सामाजिकता, विकास–निर्माण, प्रचलन आदिका विषयमा रोचक ढङ्गमा प्रस्तुत गर्न यो पुस्तिका सफल रहेको छ ।

‘श्रीस्वस्थानी व्रतकथा’ का प्रायः पुस्तकहरू भारतको बनारसबाट छापिएर आएका या तिनै पुस्तकलाई केही परिमार्जित गरेर नेपालबाट छापिएका हुन्थे । तर यो ‘श्रीस्वस्थानी व्रतकथा’ ‘थ्यासफू’ (हस्तलिखित पुस्तक) का आधारमा नेपाल भाषामा तयार पारिएका ‘श्रीस्वस्थानी व्रतकथा’ लाई नवीना श्रेष्ठबाट नेपाली भाषामा अनुवाद र सम्पादन गरिएको हो । यो पुस्तक पढ्दा पाशुपत क्षेत्रको कथा पढेजस्तो लाग्छ र सतीदेवीका अङ्गहरू पतन भएर उत्पन्न भएका शिवलिङ्ग र पीठहरूको वर्णनका आधारमा मौलिक ‘श्रीस्वस्थानी व्रतकथा’ यही हो भन्न सकिन्छ ।

ओतबहादुर खड्काद्वारा अनूदित ‘वेद के भन्छ ?’ को अध्ययनबाट हजारौँ वर्षपहिलेका हाम्रा पूर्वजहरूको चिन्तन–मननको स्तर कति माथि रहेछ, ‘कृण्वन्तो विश्वमार्यम्’ भनेर साधिकार भन्न सक्ने हैसियत कसरी बनेको रहेछ, विश्वकल्याणको उदात्त भावना कसरी जागरण भएको रहेछ, ईश्वरसँग साक्षात्कार र संवाद कसरी हुँदो रहेछ र हामीले आफूलाई भौतिक विधाका विभिन्न क्षेत्रमा विकसित बनेको मानेर उत्तरआधुनिक भइसकेको ठाने पनि हाम्रा पूर्वजहरूको चिन्तनको स्तरभन्दा हाम्रो चिन्तनको स्तर कति तल रहेछ भन्ने बुझ्न सकिन्छ ।

वेद के भन्छ ? (सारसङ्ग्रह)

‘शब्द र चित्रमा द्रोणप्रसाद श्रेष्ठ’ नामक २४ पृष्ठको रङ्गीन पुस्तिका शब्दयात्रा प्रकाशनबाट प्रकाशित १२५ औँ प्रकाशनपुष्प हो । यो पुस्तिका शब्दयात्रा प्रकाशनका लागि सम्मान र छात्रवृत्तिका लागि अक्षयकोषको व्यवथा गरिदिने, सालिकका लागि अर्थसङ्कलन गरिदिने र पुस्तक प्रकाशन गर्ने मौका दिने द्रोणप्रसाद श्रेष्ठका विषयमा गीता मञ्जुश्रीले लेख्नुभएको हो । यो पुस्तिका उपयुक्त लागेको पात्रलाई निःशुल्क उपलब्ध गराउने भनिएको छ ।

‘शब्द र चित्रमा द्रोणप्रसाद श्रेष्ठ’ नामक २४ पृष्ठको रङ्गीन पुस्तिका शब्दयात्रा प्रकाशनबाट प्रकाशित १२५ औँ प्रकाशनपुष्प हो । यो पुस्तिका शब्दयात्रा प्रकाशनका लागि सम्मान र छात्रवृत्तिका लागि अक्षयकोषको व्यवथा गरिदिने, सालिकका लागि अर्थसङ्कलन गरिदिने र पुस्तक प्रकाशन गर्ने मौका दिने द्रोणप्रसाद श्रेष्ठका विषयमा गीता मञ्जुश्रीले लेख्नुभएको हो । यो पुस्तिका उपयुक्त लागेको पात्रलाई निःशुल्क उपलब्ध गराउने भनिएको छ ।

‘भोजप्रबन्ध’ अत्यन्त चर्चित साहित्यिक कृति हो । संस्कृत भाषामा लिखित यो कृति हिन्दीलगायत अन्य भाषाहरूमा अनूदित भई प्रकाशित भइसकेका छन् । यसै क्रममा श्रीधर प्याकुरेलले चम्पू विधाको यस कृतिलाई नेपाली भाषामा प्रस्तुत गर्नुभएको हो । ‘नेपालभूमि राष्ट्रिय साप्ताहिक’ पत्रिकामा धारावाहिक रूपमा प्रकाशन भइसकेको यस कृतिले नेपाली वाङ्मयप्रेमीहरू प्रशस्त लाभान्वित हुने भएकाले यस पुस्तकको प्रकाशन गर्ने जमर्को गरेको हो ।

साहित्य, पत्रकारिता, प्रशासन, प्राकृतिक चिकित्सा, ज्योतिष, शिक्षा, व्यापार–व्यवसाय, अध्यात्म र इन्जिनियरिङ विधाका कर्मयोद्धाहरूमध्ये ३२ जना कर्मयोद्धाका परिचयात्मक जीवनगाथाहरू यसमा राखिएका छन् । व्यक्तिकेन्द्रित विवरणहरू छोटा–छोटा भए पनि तिनीहरूले सम्बन्धित व्यक्तिको जीवनवृत्त उतार्न सकेका छन् । दुईजना लेखकका छुट्टै खण्ड बनाइएकाले कसको लेखन कस्तो छ भन्ने कुराको जानकारी पनि यसबाट पाउन सकिन्छ ।

‘मान्छे, प्रकृति र भेगन’ साधुराम गिरीका कविता, संस्मरण र लेखहरूको त्रिआयामिक सङ्ग्रह हो । त्यसैले यसलाई बिरौँलासङ्ग्रह नाम दिइएको छ । यस सङ्ग्रहमा रचनाकारका विविध विचार, भाव र दृष्टिकोण मुखरित भएका छन् । मानव–जीवनले अँगाल्नुपर्ने सकारात्मक पक्षको चर्चा यस सङ्ग्रहका रचनामा गरिएको छ । शब्दयात्रा प्रकाशनबाट यसअघि पनि बिरौँलासङ्ग्रहहरू प्रकाशित भएका छन् । त्यसै क्रममा यो पुस्तक पनि प्रस्तुत भएको छ ।

शब्दयात्रा प्रकाशनका पाठकहरूका लागि डा. इन्दुल केसी प्रिय र पारिवारिक व्यक्तित्वजस्तै हुनुहुन्छ । शब्दयात्रा प्रकाशनका अध्यक्ष हरि मञ्जुश्रीले उहाँका विषयमा ‘डा. इन्दुल केसीको चौथो आयाम’ पुस्तकको सम्पादन गर्नुभएको हो । यस पुस्तकमा समाविष्ट सत्रजना लेखक–संस्मरणकारहरूमध्ये तीनजना अनिल वाग्ले, डा. गोविन्दशरण उपाध्याय र डा. सत्यमोहन जोशीबाहेक अरूचाहिँ शब्दयात्रा प्रकाशनसँग कुनै न कुनै रूपमा जोडिएका व्यक्तित्व पर्नुभएको छ ।

कवि पदम दाहालको प्रथम प्रकाशित पुस्तकाकार कृति ‘बादलका तरेलीहरू’ कवितासङ्ग्रहमा एउटा भजनसहित वर्णमात्रिक छन्दका, झ्याउरे लयका, गजलको स्वरूपका र गद्यात्मक संरचनाका ६७ वटा कविता सङ्कलित छन् । कविताहरू कुनै पूर्वप्रकाशित र कुनै अप्रकाशित छन् । कवितात्मक शिल्पमा भन्दा भावनात्मक सघनतामा बढी जोड दिइएका यस सङ्ग्रहका कविताहरूबाट नेपाली कविताका पाठकले बेग्लै प्रकारको नयाँ स्वाद प्राप्त गर्नेछन् ।

आध्यात्मिक लेखक मुकुन्दप्रसाद उपाध्यायद्वारा तयार पारिएको ‘ढुङ्गेलका गोत्रपुरुष अगस्त्य ऋषि’ गहन अनुसन्धानमूलक सामग्री भएको पुस्तिका हो । नेपाली भाषामा यस प्रकारका पुस्तक–पुस्तिकाको एकदमै आवश्यकता रहेकाले यस पुस्तिकाले त्यसको पूर्ति गर्ने अपेक्षा गरिएको छ । यस पुस्तिकाका लेखकको गोत्र अगस्त्य भएकाले यस पुस्तिकामा गोत्र ऋषि अगस्त्यजीका बारेमा शास्त्रहरूमा वर्णित कथालीला र प्रसङ्गहरू प्रस्तुत गरिएको छ ।

नेपाली समाजमा बहुप्रचलित ‘श्रीस्वस्थानी व्रतकथा’ प्रकाशन गर्ने चाहना राख्नुभएका सहदीप पलान्चोकेले आफूले सङ्कलन गरेको सनातनदेखि चलिआएको पूजाविधिसहितको माघमाहात्म्य र त्यसका लागि आर्थिक सहयोगसमेत उपलब्ध गराउनुभएकाले यो पुस्तक प्रकाशन हुन सकेको हो । यसका लागि उहाँप्रति यो संस्था आभार व्यक्त गर्दछ । यो पुस्तक अध्ययन गर्ने सम्पूर्ण पाठकवर्गमा श्रीस्वस्थानी परमेश्वरीको अविरल कृपा प्राप्त भइरहोस् ।

नवीना श्रेष्ठको ‘मेरो हराएको कविता’ मा ५१ वटा गद्यकविताहरू सङ्कलित छन् । यो कवितासङ्ग्रह आध्यात्मिक भावप्रधान कविताबाट प्रारम्भ भएको छ र राष्ट्रिय स्वाभिमान जगाउने तथा कर्तव्यबोध गराउने कवितामा पुगेर टुङ्गिएको छ । यस सङ्ग्रहका अधिकांश कविताहरूमा वर्तमान पुस्तामा विदेशमोह बढ्दै गएको कुराप्रति गुनासो प्रकट गरिएको छ र राष्ट्रप्रेम छताछुल्ल भएको छ ।

नवीना श्रेष्ठको कथासङ्ग्रह ‘नमारिएका सहिदहरू’ सामाजिक, आर्थिक र राजनीतिक विसङ्गतिले जर्जर पारिदिएको नेपाली समाजको विगतकालीन र वर्तमानकालीन चित्र हो । सुख–दुःख, हाँसो–रोदन, सङ्गति–विसङ्गति, ठीक–बेठीक, राम्रो–नराम्रो सबै कुराको मिश्रण यसभित्रका कथाहरूमा छन् । भौतिक दुःख हुँदा पनि झर्ने गरेको हर्षाश्रु र भौतिक सुख हुँदा पनि झर्ने गरेको दुःखाश्रु पनि यहाँ देख्न सकिन्छ । यस्तो स्थितिलाई जसरी परिभाषित गरे पनि त्यस्तो स्थितिले पारेको प्रभाव, अनेक प्रकारका वितृष्णा र विद्रूपता आदि मात्र नभई सुखद सङ्घटना आदि पनि यसभित्र भएकाले यी सामाजिक र मनोवैज्ञानिक सङ्कथनहरूले कथाहरूलाई पठनीय बनाइदिएका छन् ।

‘समाजका कर्मवीर’ पुस्तकमा दामोदर घिमिरेले आफूलाई प्रेरक लागेका व्यक्तिहरूको चिनारी र कर्मशीलताको विवरण परिचयात्मक रूपमा प्रस्तुत गर्नुभएको छ । कर्मशील २२ व्यक्तित्व यस पुस्तकभित्र परेका छन् । जीवित रहेका र दिवङ्गत भएका दुवैथरिको जमघट भएको यस पुस्तकका लेखहरू यसअघि छापिएका र यसैमा पहिलोपल्ट छापिएका गरी दुवैथरि छन् । यस पुस्तकले नेपाली वाङ्मयमा पुस्तक र पुस्तकलेखक दुवैको छुट्टै चिनारी कायम गर्नेछ ।

नेपाली समाजमा बहुप्रचलित ‘हनुमान चालीसा’ र ‘बटुकभैरव स्तोत्र’ प्रकाशन गराई निःशुल्क वितरण गर्ने चाहना राख्नुभएका सहदीप पलान्चोकेले आफूले सङ्कलन गरेका दुवै स्तोत्र र कृष्णमाया पलान्चोकेबाट आर्थिक सहयोगसमेत उपलब्ध गराउनुभएकाले यो पुस्तिका प्रकाशन हुन सकेको हो ।

‘चाणक्यनीति दर्पण’ श्रीधर प्याकु¥यालको काव्यानुवादको अर्को शृङ्खला हो । यसमा उहाँले यथासम्भव समच्छन्दमा समश्लोकी अनुवाद गर्ने प्रयास गरेर आचार्य विष्णुगुप्त चाणक्यका नीतिहरूलाई नेपालीभाषी पाठकका बीचमा थप परिचय गराउने प्रयास गर्नुभएको छ । नेपाली भाषामा लय हालेर चाणक्यनीति पढ्न नपाएका वर्तमान पुस्ताका पाठकका लागि यस पुस्तकले त्यो अभावको पूर्ति गराउनेछ र यसभित्रका नीतिश्लोकहरूलाई मनन गरी पाठकहरू आफ्नो जीवनलाई अझ गरिमामय बनाउन सक्नेछन् ।

दिलबहादुर श्रेष्ठद्वारा सङ्कलित ‘चण्डेश्वरी भजन सफू’ काभ्रे बनेपाको चण्डेश्वरी मन्दिरमा र अन्य मन्दिरहरूमा भजनियाहरूले गाउने भजनहरूको सङ्ग्रह हो ।

तुतुकाजी प्रणामी श्रेष्ठको प्रस्तुत पुस्तिका ‘प्रेमप्रणाम’ मा पहिले कवितात्मक अभिव्यक्ति र पछि गद्यात्मक अभिव्यक्ति राखिएका छन् । यो पुस्तिका श्रीकृष्णप्रणामी निजानन्द सम्प्रदायका पाठकहरूलाई त पठनीय हुने नै छ, अन्य पाठकहरूका लागि पनि उपयुक्त पठनसामग्री हुनेछ ।

आफ्नो मनका वेदनाहरू, आस्था र विचारका प्रसङ्गहरू, सामाजिक र राजनीतिक सन्दर्भहरू ‘स्वार्थी मान्छे’ भित्रका रचनाका विषयवस्तु बनेका छन् । यस कृतिलाई कृतिकार टेकलाल भारतीले ‘गजलसङ्ग्रह’ भन्नुभएको छ । २०७१ सालदेखि हालसम्म अनवरत रूपमा प्रत्येक वर्ष उहाँको एउटा पुस्तक शब्दयात्रा प्रकाशनबाट प्रकाशन हुने गरेको छ । त्यसै क्रममा २०७५ सालमा यो पुस्तक प्रकाशनमा आएको हो ।

‘धनेश्वर भजनमाला’ मा नेपाली, नेवारी र हिन्दी भाषामा लेखिएका र गाउने गरिएका एक सय आठवटा चर्चित भजन तथा आरतीहरू सङ्कलित छन् । सङ्कलित भजनहरू पुराना र नयाँ दुवै प्रकारका छन् । विभिन्न मन्दिरहरूमा गाइने यी भजनहरूको सङ्कलन गरेर सहदीप पलान्चोकेले नेपाली आध्यात्मिक जगत्लाई ठूलो गुन लगाउनुभएको छ ।

केदारनाथ तिमल्सिनाद्वारा लिखित ‘पञ्चमाता’ मातासँग सम्बन्धित रहेर हिन्दूधार्मिक संस्कृतिका उपजीव्य विषयवस्तुहरू लिई लेखिएको विचारप्रधान पुस्तक हो । प्रस्तुत पुस्तकले आजको युवा पुस्तालाई र भविष्यको पुस्तालाई समेत चिन्तनशील बनाउने सामथ्र्य राखेको त छँदैछ, त्यसबाहेक कृतिका कृतिकारको वैचारिक र बौद्धिक परिचय कस्तो छ र लेखनको शक्तिवत्ता कति छ भन्ने कुरा पनि देखाएको छ । उत्तर–आधुनिक युगको दुहाइ दिएर पौरस्त्य वाङ्मयमा रहेको बौद्धिक खजानालाई मर्दन गर्न खोज्ने वर्तमान प्रवृत्तिमाथि परोक्ष रूपले सप्रमाण प्रहार गर्नु यसको विशेषता हो ।

‘सम्झना बुबाको’ नामक प्रस्तुत पुस्तक यस पुस्तकका सङ्कलक जगन्नाथ गिरीले आफ्ना बुबा तिलकबहादुर गिरीको स्मृतिमा तयार पार्नुभएको हो । ऐतिहासिक पृष्ठभूमि र वंशविवरणका अतिरिक्त शोकावस्थामा भेट गर्न आउने व्यक्तिहरूको सूची, शोकसन्देशहरू, समवेदना विज्ञापनहरू, क्रियाकर्मका लागि आवश्यक सामग्रीहरूको सूची र केही तस्बिरहरू समावेश गरिएको यो कृति हरेक परिवारका लागि यस्तै खालको अभिलेख राख्नुपर्ने रहेछ भन्ने सन्देश दिन सफल बनेको छ ।

प्रकाश ‘उज्ज्वल’ बनेपाद्वारा लिखितथ ‘मन’ मा शारीरिक स्वस्थताका लागि मानसिक स्वस्थता र सकारात्मकताले अहम् भूमिका खेल्ने कुरा विभिन्न दृष्टान्तहरूबाट पुष्टि गर्दै यही विषयवस्तुमा केन्द्रित रहेर लेखिएका एघाह«वटा रचनाहरू छन् । आत्मपरक शैलीसमेत प्रयोग गरिएका यसभित्रका हरेक रचना एक–अर्कासँग अन्तर्सम्बन्धित रहेका हुनाले एकै बसाइमा पढ्न सकिन्छ र पढिसकेपछि यिनले पाठकको मनलाई उद्वेलित बनाएर सकारात्मक मनोविज्ञानको निर्माण गर्ने दिशामा महàवपूर्ण भूमिकासमेत निर्वाह गर्नेछन् ।

दामोदर घिमिरेद्वारा सम्पादित यो पुस्तक काभ्रेपलाञ्चोक जिल्लाका लेखक, पत्रकार तथा समाजसेवी पुष्पदास स्याउलाका सहकर्मी–सहधर्मीहरूले उहाँका बारेमा लेख्नुभएका संस्मरणहरूको सङ्ग्रह हो । यस पुस्तकले उहाँको जीवनयात्रा, कृतित्व, व्यक्तित्व र योगदानका बारेमा थोरै भए पनि जानकारी दिने प्रयत्न गरेको छ ।

डा. हेमराज काफ्लेको कवितासङ्ग्रह ‘अक्षरहरूको बिस्कुन’ मा थोरै शब्दमा धेरै अर्थ दिने सूत्रकविता या सूक्तिमय कविताहरू सङ्गृहीत छन् । बिम्बको प्रयोग र भावको गहनताले कविताहरूलाई उचाइ प्रदान गरेको छ । यसभित्रका कविताहरूलाई कविको जीवन–भोगाइ र त्यसबाट निष्पन्न दर्शनको अभिव्यक्तिका रूपमा लिन सकिन्छ । कविताहरूले ज्यादै मसिना विषयतन्तुहरूबाट तन्किँदै गएर कवितात्मक आकार लिएका हुनाले यसलाई कविको विशिष्ट दृष्टिचेतका रूपमा लिन सकिन्छ ।

कथाकार सरस्वती शर्मा सुवेदीको दोस्रो कृतिका रूपमा प्रस्तुत ‘परेली’ सामाजिक र पारिवारिक विषयवस्तुमा लेखिएका सोह«वटा कथाहरूको सङ्ग्रह हो । पात्रको मनोविज्ञान र चरित्रचित्रणका साथमा कथातन्तुलाई अघि बढाइएका सामाजिक यथार्थवादी कथाहरू रहेको यो सङ्ग्रह सहरिया र ग्रामीण एवं निम्नवर्गीय र निम्नमध्यमवर्गीय जनजीवनको सन्धिस्थल बनेको छ ।

‘कर्मयोद्धासँग शब्दसंवाद’ शब्दयात्रा प्रकाशनको साप्ताहिक प्रवचन कार्यक्रम ‘कर्मयोद्धासँग शब्दसंवाद’ मा काभ्रेपलाञ्चोक जिल्लाका पचासजना कर्मयोद्धाहरूबाट अभिव्यक्त चिन्तनहरू र त्यस कार्यक्रममा चिन्तन अभिव्यक्त गर्ने कर्मयोद्धाहरूको चिनारीको सङ्ग्रह हो । यस सङ्ग्रहले काभ्रे जिल्लाका कर्मयोद्धाहरूलाई चिन्न सहयोग गर्नेछ, इतिहासलाई अभिलेखबद्ध पनि गर्नेछ र विभिन्न क्षेत्रका कार्यसञ्चालकहरूलाई मार्गदर्शन पनि गर्नेछ ।

पूरा श्रेष्ठको दोस्रो कृति ‘पुनर्जन्म’ (कवितासङ्ग्रह) भित्र ‘पुनर्जन्म’ शीर्षकका ४३ कविता सङ्कलित छन् । यी कवितालाई साहित्यिक मूल्यमान्यता र कवितामा हुनुपर्ने गुणगरिमाका दृष्टिले मात्रै नहेरी ९ कक्षासम्म पढेकी, विगत १२ वर्षदेखि शारीरिक रूपमा अत्यन्त अशक्त भएर सुतिरहेकी, बोल्न–हिँड्न नसक्ने, अरूको सहारामा बाँचिरहेकी, देब्रे हातको एउटा औँला मात्र चलाउन सक्ने चेलीको अथाह आत्मबलको परिणतिका रूपमा ग्रहण गर्नुपर्ने हुन्छ ।

यस पुस्तिकामा रहेका सामग्रीका सङ्कलक विष्णुहरि तिमल्सिनाले सुस्त मनस्थितिका बालबालिकाहरूको हितका लागि विभिन्न समाजसेवी कार्य गरिरहनुभएको छ । त्यस्तै कार्यका लागि खर्च गर्न केही रकमको आवश्यकता पर्ने भएकाले यो पुस्तिका शब्दयात्रा प्रकाशनबाट प्रकाशन गरिदिए यसलाई बिक्री गरेर सुस्त मनस्थितिका बालबालिकाको हितमा खर्च गर्ने थिएँ भन्नुभएको हुनाले यस पुस्तिकाको प्रकाशन गरिएको हो ।

If good planning, implementation, management and mobilization of locally available resources are done, then a combination of these factors rapidly excel the development of any place, even without active participation of government and donors. Dhulikhel has proved to be such an example. This is also the main theme of this book. I have taken this book as to be a short presentation of a lengthy work.

काव्यकार श्रीधर प्याकु¥याल (कविप्रसाद प्याकु¥याल, याज्ञवल्क्य) ले संस्कृत साहित्यका अमर काव्यकार भर्तृहरिद्वारा लिखित तीन शतक (नीतिशतक, शृङ्गारशतक र वैराग्यशतक) लाई नेपाली भाषामा कवितात्मक भावानुवाद गर्नुभएको कृति नै प्रस्तुत ‘भर्तृहरि शतक’ हो ।

‘सङ्गम’ नेपाली भाषामा कविता लेख्ने ६४ जना कवि र कविताहरूको सङ्गम हो । नेपाली भाषाका कविताहरूलाई अङ्ग्रेजी भाषामा अनुवाद गरेर अनुवादक हरीश अधिकारीले यस सङ्ग्रहका माध्यमबाट नेपालीभाषी नेपाली साहित्यलाई विश्वबजारमा उपस्थित गराउन कस्सिने साहित्यसेवीहरूको पङ्क्तिमा आफूलाई पनि उभ्याउनुभएको छ । कवि र कविताहरूको चयनमा अनुवादककै विवेकको उपयोग गरिएको यस सङ्ग्रहले नेपालीभाषी निश्चित कालखण्डको कवितात्मक सौन्दर्यलाई अङ्ग्रेजीभाषी पाठकसमक्ष उपयुक्त स्वरूपबाट प्रस्तुत गरेको छ ।

शब्दयात्रा प्रकाशनले साढे ६ वर्षभित्र प्रकाशन गरेका पुस्तकमध्ये यो ९५ औँ पुस्तक हो । यसकी लेखिका पूरा श्रेष्ठ (वास्तविक नाम समिता श्रेष्ठ) हुनुहुन्छ । उहाँको यो पहिलो कृति हो । विगत १२ वर्षदेखि शारीरिक अस्वस्थताका कारण उहाँ अत्यन्त कष्टकर जीवन बाँचिरहनुभएको छ । उहाँले देब्रे हातको एउटा औँलाले ट्याब्लेटको किबोर्ड चलाएर युनिकोडमा टाइप गरी यो लघु–उपन्यास ‘नयाँ सोच’ तयार पार्नुभएको हो ।

यो पुस्तक देवीप्रसाद सापकोटासम्बन्धी गरिएको अध्ययनको प्रारम्भिक अंश मात्रै हो । अध्ययन–अनुसन्धान जारी छ । देवीप्रसाद सापकोटाका बारेमा लेखिएका या देवीप्रसाद सापकोटाले लेखेका अथवा छापेका कुनै पुस्तक, पत्रिका, हस्तलिपि, चिठी, लेख, संस्मरण, कविता, समाचार, चित्र, तस्बिर आदि सामग्रीहरू र अन्य कुनै पनि जानकारीहरू तपाईंसँग छन् भने ती सामग्रीहरू उपलब्ध गराइदिन विनम्र अनुरोध छ । ती सामग्रीहरू प्रकाशन गरिनेछन् । यो स्मृतिग्रन्थ सुब्बा देवीप्रसाद सापकोटाका विषयमा सर्वाङ्गपूर्ण पाठ्यसामग्री दिने ग्रन्थ होइन । यसमा त भेटेसम्मका सामग्रीहरू मात्र राखिएको छ । पछि यस स्मृतिग्रन्थको पूरक खण्डका रूपमा अर्को पुस्तक प्रकाशन गर्दा अन्य सामग्रीहरूलाई पनि समावेश गरिनेछ ।

श्रीधर प्याकु¥यालद्वारा लिखित लघुकाव्य ‘शैक्षिक शिरोभूषण’ काठमाडौँ विश्वविद्यालयका संस्थापक उपकुलपति डा. सुरेशराज शर्माको जीवनका केही पक्षहरूलाई सङ्क्षिप्त रूपमा परिचय गराउने गरी लेखिएको छ । यस लघुकाव्यका नायक डा. सुरेशराज शर्मालाई नेपालका शैक्षिक शिरोभूषण भनिन्छ । यो उपाधि उहाँलाई जनस्तरबाट प्रदान गरिएको हो । लघुकाव्यकारले त्यही उपाधिलाई लघुकाव्यको नाम दिनुभएको छ । यसभन्दा अघि पनि उहाँले ‘डा. सुरेशराज शर्मा’ नामक लघुकाव्य तयार पार्नुभएको थियो । एकै व्यक्तिले एकै व्यक्तिका विषयमा दुईवटा लघुकाव्य लेखेको यसभन्दाबाहेकको अर्को जानकारी हामीले नपाएकाले यस प्रकारको कृतिका लागि यो लघुकाव्यले महàव राख्न सक्छ ।

आफ्नो एकल लेखनका १७ वटा र धर्मपत्नी मनका श्रेष्ठसहित भई संयुक्त लेखनको एउटा गरी जम्मा १८ वटा निबन्धहरूको यो सङ्ग्रह द्रोणप्रसाद श्रेष्ठ ‘मुन्डाघरे’ को निबन्धकारिताको एउटा नमुना हो । यसभित्र ४ वटा अप्रकाशित र १४ वटा पूर्वप्रकाशित निबन्धहरू रहेका छन् । यस सङ्ग्रहले नेपाली निबन्धसाहित्यमा आफ्नै प्रकारको विशेष स्थान राख्नेछ भन्ने कुरामा यो संस्था विश्वस्त छ ।

यो पुस्तक बालागुरु षडानन्दका शिष्य, नन्दिकेश्वरका सुपुत्र र षडानन्द संस्कृत प्रधान पाठशालाका परीक्षक पं. लक्ष्मीभक्त अधिकारीद्वारा लेखिएको हो । यसको पाण्डुलिपि विराटनगरमा सेमन्तराज अधिकारीकहाँ रहेछ । षडानन्द अधिकारीसम्बन्धी सामग्री खोज्ने क्रममा यो कविता भेटिएपछि उहाँबाट षडानन्द स्मृति प्रतिष्ठानका सचिव लालानाथ सुवेदीले लिनुभएछ । उहाँलाई अक्षर बुझ्न कठिनाइ परेपछि त्यो पाण्डुलिपि उहाँले दुर्गाप्रसाद अधिकारीलाई दिनुभएछ । उहाँले मिहिनेतपूर्वक सारिदिएर कविपरिचय पनि लेखिदिएकाले २००५ सालमा लेखिएको कविता कविको निधन भएको ६१ वर्षपछि २०७४ सालमा प्रकाशित हुन सकेको हो ।

शब्दयात्रा प्रकाशनबाट छ वर्षको यात्रामा के–के गर्न सकियो, परिकल्पित कार्यहरूमध्ये के–के गर्न बाँकी छन्, राजधानीभन्दा बाहिर बसेर छ वर्षको अवधिमा वाङ्मयिक क्षेत्रका कति कामहरू गर्न सकिँदो रहेछ, वाङ्मयिक गतिविधि बढाउन बौद्धिक व्यक्तिहरूमा कति चासो र चिन्ता रहेछ, त्यसबारे सङ्क्षिप्त जानकारी गराउने र संस्थालाई अझ पारदर्शी बनाउने उद्देश्यले यस पुस्तकभित्रका सामग्रीहरूको सङ्कलन र सम्पादन गरिएको हो ।

बनेपालाई बेलायतमा र बेलायतलाई बनेपामा बारम्बार ओहोरदोहोर गराइरहने माधुरी आचार्य नामकी काल्पनिक महिला यो उपन्यास पाठकवर्गको हातहातमा पुगेपछि प्रकारान्तरले बनेपाको चिनारीका रूपमा चिनिन बेर छैन । किनभने प्रसिद्ध अक्षरशिल्पी हरि मञ्जुश्रीको कलमले कृष्णमणि कुइँकेलको मानसपटलमा घुमेकी काल्पनिक पात्रा माधुरी आचार्यलाई छोयो । छोयो मात्रै होइन, यस उपन्यासले हरेक पाठकको मनमस्तिष्कलाई हल्लाउने भएको छ ।

‘कल्याणं ब्रुवन्तु’ मा कल्याण लम्सालका ३१ वटा गद्यकविता सङ्कलित छन् । कुनै कविता गीतिलयमा ढाल्न सकिने र कुनै कविता अलिकति प्रयास गरे छन्दोबद्ध गराउन सकिने खालका पनि छन् । कविताका विषय विविध छन् । पारिवारिक, सामाजिक, व्यावसायिक, आर्थिक, मनोवैज्ञानिक, आध्यात्मिक र धार्मिक विषयले यसभित्रका कवितामा स्थान पाएका छन् । कविता प्रायः छोटा भएकाले पढ्न झन्झट नलाग्ने र सरल शब्दावली भएकाले तुरुन्तै बुझिने खालका छन् ।

‘हाम्रो बालक्लब’ नामक प्रस्तुत बालनाटक लामो समयसम्म शिक्षण पेसामा आबद्ध बालसाहित्यकर्मी भवानी पाण्डेको अनुभवबाट उत्पन्न विचारको नाट्य रूपान्तरण हो । विद्यालयलाई कसरी बालमैत्री वातावरणयुक्त बनाउने, विद्यालयप्रति विद्यार्थी, शिक्षक र अभिभावकलाई कसरी उत्तरदायी र सक्रिय बनाउने, अनि विद्यालय परिवारबीच आपसी समन्वय, समझदारी र सम्मानपूर्ण परिवेश कसरी सिर्जना गर्ने आदि विषयहरूमा यस नाटकको कथावस्तुले परिक्रमा गरेको छ ।

‘अभियान’ को संरचना, विषयवस्तु, देश, जाति र थरअनुसारका पात्रहरूको नाम, ती पात्रहरूको बासस्थान, पेसा र शिक्षाअनुसारको भाषाप्रयोग, नाट्यकारिता अथवा नाट्यशिल्प आदिका विषयमा प्रशस्त बौद्धिक बहस गर्न सकिन्छ । तर त्यतातिर नलागी यस पुस्तकले दिन खोजेको सन्देशका आधारमा यस पुस्तकको मूल्याङ्कन गरियो भने मात्र दस जोड दुई उत्तीर्ण गरेको, होटल मजदुरका रूपमा चिनिएको र भूकम्पले भत्काइदिएको घर बनाउन हाल सिन्धुपाल्चोक जिल्लाको आफ्नै गाउँ दुवाचौरमा बसेको एउटा शब्दप्रेमीप्रति न्याय हुन सक्छ ।

शब्दसाधकको संस्था ‘शब्दयात्रा प्रकाशन’ । त्यसको स्थापना गर्ने अध्यक्ष हरि मञ्जुश्री ।। उनैको जन्मनक्षत्र खोजेर त्यसको फल । कविता लयमा लेखे श्रीधर प्याकु¥यालले । ‘ज्योतिषकाव्य भो मेरो यो कृति, फेरि ज्योतिष–काव्यका दृष्टिले व्यक्तिकेन्द्री यो पहिलो भयो ।। यो छाप्न सकिए हुन्थ्यो’ भन्ने लागेर श्रीधर । कविजी ‘शब्दयात्रा’ मा आई पाण्डुलिपि दिए ।। मृगशिरा, पूर्णिमा र चन्द्रमा, शुक्र, कर्कट । बेबोकाकी, मङ्गलका थिए वर्णन काव्यमा ।। दशा–अन्तर्दशा फेरि तिनको फलका कुरा । देखेर सबका लागि यो काव्य योग्य ठानियो ।। ‘मञ्जुश्री’ पात्रको नाउँ मात्रै हो तर वर्णन । सबैको छ, त्यसैले त यो बन्यो पठनीय नै ।।

स्वामी डा. रामानन्द गिरिज्यूको १६ औँ दिनको पुण्यतिथिमा देवघाटमा स्वामीज्यूप्रति श्रद्धासुमन अभिव्यक्त गर्ने माध्यम के होला, चिरस्थायी र अर्थपूर्ण उपहार के अर्पण गर्ने होला भनेर विचार गर्दा स्वामी डा. रामानन्द गिरिज्यूका बारेमा विगत २–३ वर्षयता ‘नेपालभूमि साप्ताहिक’ को स्तम्भ ‘प्रलेखन’ मा प्रकाशन गराएका ७–८ वटा लेखहरूलाई सङ्ग्रह गरी पुस्तकका रूपमा प्रकाशित गर्न सके राम्रै हुन्छ कि भनी ग्रन्थसम्पादक हरि मञ्जुश्रीसँग छलफल गर्दा ‘हुन्छ, राम्रो काम हो, गरौँ’ भन्ने सल्लाह दिएअनुसार यो पुस्तक तयार भएको हो ।

‘परिवर्तित पाइला’ गणेशबहादुर खत्रीलाई आजीवन निदाउन नदिने उहाँको सपनाको झझल्को हो । नेपाललाई पालन गर्न उहाँ राजनीतिमा होमिनुभयो । राजनीतिले उहाँलाई पहिले नीतिगत कार्यान्वयन गर्ने निकायमा पु¥यायो र पछिचाहिँ नीति बनाउने ठाउँमा नै पठायो । तर उहाँको सपना विपना हुन पाएन, र उहाँ तापित बनिरहनुभयो । राजनीतिबाट विश्राम लिएपछि पनि त्यो सपनाले उहाँको मनस्ताप बढाइरह्यो । अन्ततः अक्षरकर्मको सहारा नलिईकन उहाँलाई हुँदै भएन । उहाँको त्यही कर्मले ‘परिवर्तित पाइला’ उठायो । बल्ल उहाँको कलम आफ्ना हुँडलाहरूमाथि चल्यो र त्यसले नाट्यकारिताको परम्परागत पद्धतिलाई पनि चलायो । यस प्रकारको नाटक नेपाली भाषामा अहिलेका लागि ‘एकला चलो रे’ नै बनेको छ । त्यसैले ‘परिवर्तित पाइला’ नाटककार स्वयं र नेपाली नाट्यकारिताकै लागि पनि परिवर्तित पाइलाका रूपमा आएको छ ।

नाम श्रीधर । थर प्याकु¥याल । उपाधि कवि, अनुवादक । काभ्रे जिल्लाका महाकाव्यकार र नव्यकाव्यकारका रूपमा अभिवन्दित । शब्दयात्रा प्रकाशनबाट संस्थापित ‘नन्दिकेश्वर अधिकारी शोध सम्मान’ बाट सम्मानित । शब्दयात्रा प्रकाशनद्वारा संस्थापित ‘कविता–काव्य सम्मान’ का आर्थिक व्यवस्थापक । आफूद्वारा लिखित तथा अनूदित कृतिहरूको प्रकाशन गर्न शब्दयात्रा प्रकाशनलाई स्नेहपूर्वक पाण्डुलिपि उपलब्ध गराउने व्यक्तित्व । उहाँले रश्मिराज अर्यालद्वारा लेखिई प्रकाशनमा आएको सत्यनारायणकथाको काव्यकृतिलाई समच्छन्दमा अनुवाद गरेर पूजाविधि पनि काव्यात्मक रूपमा प्रस्तुत गरेको पुस्तक ‘सत्यनारायण कथामृत’ ।

आफूजस्तै पेसा अँगाल्ने अन्य व्यक्तिहरूका बारेमा सोधखोज गरेर जानकारी राख्ने क्रममा जगन्नाथ गिरीले काभ्रेपलाञ्चोक जिल्लामा रहेका पूर्वप्रहरी कर्मचारीहरू जुनसुकै गाउँ–सहरमा भए पनि सञ्चार–सम्पर्क हुन सकोस् भनेर पूर्वप्रहरी कर्मचारीहरूको नाम, ठेगाना र दूरभाषाङ्क पत्ता लगाउनुभयो र त्यसलाई पुस्तिकाका रूपमा प्रकाशन गर्न शब्दयात्रा प्रकाशनको सहयोग माग्नुभयो । यो पुस्तिका जगन्नाथ गिरीको ठूलो मिहिनेतको फल हो । यस्तो कार्यले समग्र पूर्वप्रहरीहरूको हित हुने कुरामा विश्वस्त भएर यस पुस्तिकाको प्रकाशन गरिएको हो ।

‘असल नेता कसरी बन्ने ?’ उद्धवप्रसाद नेपालको चौथो कृति हो । यो पुस्तिका जुनसुकै सङ्घसंस्था वा राजनीतिक दलमा आबद्ध व्यक्तिका लागि मार्गदर्शक बन्न सक्छ । यसमा प्रस्तुत राजनीतिक सिद्धान्तको पक्षप्रति विमति राखिए पनि ‘असल नेता कसरी बन्ने ?’ भन्ने मूल प्रश्नको उत्तरमा विमति राख्न सकिँदैन जस्तो लाग्छ । यस्ता प्रकारका जनचेतनामूलक र जानकारीमूलक पुस्तिकाहरू नेपाली भाषामा प्रशस्तै प्रकाशित हुनुपर्ने कुरालाई दृष्टिगत गर्दै शब्दयात्रा प्रकाशनबाट यस पुस्तिकाको प्रकाशन गरिएको हो ।

तुतुकाजी प्रणामी श्रेष्ठद्वारा लिखित ‘शब्दयात्रा, शब्दकक्ष र शब्दध्वनि’ नामक पुस्तिका शब्दयात्रा प्रकाशनद्वारा प्रकाशित ‘नेपालभूमि’ (विचारप्रधान राष्ट्रिय साप्ताहिक पत्रिका) मा धारावाहिक रूपमा प्रकाशित दसवटा लेखहरूको सङ्ग्रह हो । बिक्रीबाट आएको रकम ‘शब्दसंवाद’ को कोषमा रहने गरी प्रकाशित यस सङ्ग्रहका लेखहरू निजनाम, महामतिको प्रकटवाणी, निजानन्द र रासलीला, चौंसट्ठी विद्या, श्रीकृष्णजी र ब्रह्मलीला, निजानन्द स्वामीको स्वर्णमूर्ति, यु–ट्युबमा तारतमसागर जस्ता विषयमा छन् ।

शब्दयात्रा प्रकाशनद्वारा संस्थापित ‘सामाजिक जागरण सम्मान’ बाट सम्मानित अग्रज समाजसेवी बेलप्रसाद श्रेष्ठलाई लिएर ‘घटना र विचार साप्ताहिक’ को ‘प्रेरक व्यक्तित्व’ स्तम्भमा पत्रकार जयप्रकाश त्रिपाठीले लेख्नुभएको ‘राजा वीरेन्द्र, बेलप्रसाद र धुलिखेल’ लेख अनलाइन संस्करणमा थुप्रै पाठकहरूले पढेको र मन पराएको देखिएको हुँदा त्यही लेखलाई पुस्तिकाका रूपमा प्रकाशन गरिएको हो । अढाई लाखजतिले अनलाइनमा यो लेख पढिसकेका छन् । यसबाट नै यस लेखको आकर्षण र बढिरहेका पाठकसङ्ख्याका विषयमा थाहा पाउन सकिन्छ ।

हरि मञ्जुश्रीद्वारा सम्पादित ‘नागा बाबा रमेश गिरि’ काभ्रेको बनेपास्थित शैलेश्वर, धनेश्वर र विकटेश्वर, बुटवलको पर्रोहा तथा सिन्धुलीको कुशेश्वरमा बसी ती–ती ठाउँका धार्मिक स्थलहरूमा विभिन्न भौतिक संरचनाहरू निर्माण गरेर विकासप्रेमी धार्मिक व्यक्तित्वका रूपमा चिनिनुभएका र आध्यात्मिक क्षेत्रमा पनि अत्यन्त सम्मान्य व्यक्तित्व बनाउनुभएका नागा बाबा रमेश गिरिका विषयमा विभिन्न लेखकहरूले लेखेका संस्मरणात्मक लेखहरूसमेत सङ्ग्रह गरिएको स्मृतिग्रन्थ हो । यसको छुट्टै विशेषता रहेको छ ।

हरि मञ्जुश्री र टहलदास शिवाकोटी ‘यात्री’ को संयुक्त सम्पादनमा प्रकाशित ‘जागनीबोध’ श्रीकृष्णप्रणामी दर्शनलाई केन्द्रमा राखेर नेपाल र भारतका विशिष्ट विद्वान्हरूद्वारा लेखिएका लेखहरूको सङ्ग्रह हो । यसमा श्रीकृष्णप्रणामी सम्प्रदायको परिचय, हिन्दूधार्मिक परिवेशमा त्यसको स्थान, त्यसले धार्मिक विद्वेषलाई न्यूनीकरण गर्नमा पु¥याएको योगदान, त्यस दर्शनको शाश्वतता, औचित्य र उपादेयता, धर्मसमन्वयका लागि त्यसबाट भएको उद्घोष, सर्वधर्मसमभावका लागि त्यसको देन र बदलिँदो विश्वपरिवेशमा त्यसको सामयिकता आदि विषयवस्तु समेटिएका छन् ।

‘रचनापछिका विवेचना’ नेपाली साहित्यले पाएको बेग्लै किसिमको प्राप्ति हो । किनभने यस प्रकारका पुस्तकहरू वाङ्मयिक बजारमा देख्न पाइएका छैनन् । अब यस प्रकारका अन्य पुस्तकहरू पनि वाङ्मयिक बजारमा आउन सक्छन् । त्यसो भयो भने यसका सम्पादक द्रोणप्रसाद श्रेष्ठ ‘मुन्डाघरे’ को नामबाट अर्को इतिहास थपिने सम्भावना हुन्छ । जीवनको सातौँ दशकमा पत्नीपीडाबाट पीडित बनेको अवस्थामा पनि आत्मबल घट्न नदिई ‘रचनापछिका विवेचना’ पुस्तकमार्फत वाङ्मयसेवाका लागि आफूलाई समर्पित तुल्याउनु सम्पादकको अत्यन्त प्रेरणादायी विषय हो ।

अग्नि सामथ्र्यवान्, जल पनि सामथ्र्यवान् । दुवैको सामथ्र्य एकीकृत गर्ने अगस्त्य–प्रयत्न हो अग्निजल । जलबाट अग्नि प्रज्ज्वलित हुने र अग्निबाट जल प्रवाहित हुने विरोधाभासी बिम्ब हुन्छ अग्निजल । मानव–जीवन अग्निजलकै प्रतीक हो । मीरा पौड्यालले देखेको ‘अग्निजल’ उनैले लेखेको कवितासङ्ग्रहको नाउँ पनि हो । १२३ वटा कविताको यस सङ्ग्रहमा छन् धेरै कविता थोरै हरफका, थोरै कविता केही बढी हरफका । यसभित्रका कविता तीन प्रकारका छन् — उत्तम अर्थात् भावसामथ्र्यमा बलिया, मध्यम अर्थात् शब्दसामथ्र्यमा साधारण र निम्न अर्थात् शिल्पसामथ्र्यमा कमजोर । कमजोर कविता कम, साधारण कविता तीभन्दा बढी र बलिया कविता तीभन्दा पनि बढी छन् ।

गणेशबहादुर खत्रीको प्रस्तुत कृति ‘हामी अब गर्छौं’ मुलुकको सर्वतोमुखी विकासका लागि कटिबद्ध हुनका लागि युवा जनशक्तिलाई उत्प्रेरित गराउन लेखिएको काव्यकृति हो । आयाममा लघु भए पनि यसको विषयवस्तु विस्तृत छ र विचारका दृष्टिले यो प्रभावकारी पनि छ । यो पुस्तक पाठकले पढेपछि ऊ मुलुकप्रतिको प्रेमले निथ्रुक्क भिज्छ र उसको मनमा यसले ‘हामी अब गर्छौं’ भन्ने खालको सकारात्मक ऊर्जा तरङ्गित गराइदिन्छ । यो नै यस कृतिको शक्तिवत्ता हो ।

अक्षर बुझ्न कठिन थियो । शब्द खुट्याउन गाह«ो थियो । लेखाइको सिलसिला मिलेको थिएन । त्यसैले विषयवस्तु र भाषाशैलीको कुरा गर्नै परेन । बल्लतल्ल अक्षराङ्कनसम्म गराइयो र पुस्तक छपाइयो । यस पुस्तकभित्र साहित्यिक पुस्तकमा खोजिने तàवहरू पाइँदैनन् । यसभित्रका कतिपय प्रसङ्गहरू त बुझ्नका लागि पनि पाठकलाई हम्मेहम्मे पर्छ । यसो हुनुको कारण नै कुलबहादुर बन्जाराको सीमित क्षमता हो । विद्यालय नगएको र पढ्न नपाएको मान्छेले यति लेख्नु र छपाउन आँट गर्नु नै पढेलेखेका मान्छेका लागि ठूलो हाँक हो भन्ने सम्झेर यस पुस्तकलाई हातमा लिइदिए त्यही नै ठूलो कुरा हुनेछ । कुलबहादुर बन्जाराको अक्षरप्रतिको प्रेम देखेरै शब्दयात्रा प्रकाशनले यस पुस्तकको प्रकाशन गरिदिएको हो । साहित्यिक श्रीवृद्धिका लागि त अरू–अरू पुस्तक प्रकाशनमा ल्याइएकै छ ।

सामाजिक विषयवस्तुमा आधारित यो उपन्यास सिन्धुपाल्चोक, ललितपुर र काठमाडौँको भौगोलिक सेरोफेरोमा घुमेको छ । किशोरवयमा गरिने प्रेम, यौनिक उत्तेजनाको परिणाम, अविवाहित युवतीप्रति समाजले हेर्ने दृष्टिकोण, शिक्षा आर्जन गर्नका लागि गर्नुपर्ने सङ्घर्ष, २०७२ साल वैशाख १२ र २९ गतेको महाभूकम्पले पु¥याएको जनधनको क्षति, सौतामाथिको प्रेम, पारिवारिक विवाद र मिलाप, हिन्दूसंस्कारप्रतिका आ–आफ्नै व्याख्या, सामाजिक द्वन्द्व र आपसी सहयोग आदिजस्ता सन्दर्भहरू यसमा गाँसिएका छन् । अघिल्ला कृतिहरूको तुलनामा यस कृतिमा विषय–सन्दर्भलाई प्रस्तुत गर्ने क्रममा विभिन्न प्रकारका विचलनहरूलाई न्यून गर्नमा कम ध्यान दिइएको आभास भए तापनि पाठकलाई उपन्यास पढ्दा घटनासँगसँगै आफू पनि त्यहाँ समावेश भइरहेको अनुभव हुन्छ ।

भोजपुरको ‘फालिकोट’ ज्ञानेन्द्रराज भट्टराईको जन्मस्थल हो भने हलोमा राखिने ‘फाली’ उनको जीवनको बिम्ब । यस कृतिमा ‘फाली’ कृतिकारको चारित्रिक कमजोरी र सबलताको चिह्न, उनको सेवाक्षेत्रको विशेषता र योगदानको पहिचान अनि पारिवारिक जीवन र जीविकाको प्रतीक बनेको छ । ‘फालिकोटको फाली’ ले नेपालको न्यूनवित्तीय ग्रामीण जीवन भोगेको र परिस्थितिको भुमरीभित्र फनफनी घुमेको एउटा जीवनको सग्लो चित्र उतारेको छ । यसले विद्रोही चेतना भएर पनि अन्तर्मुखी स्वभाव, पारिवारिक परिवेश, कर्मक्षेत्रभित्रको दुर्दान्तता र देशको राजनीतिक परिस्थिति, प्रशासनिक उत्पीडन र सामाजिक मनोवृत्तिका कारण निरीह बन्न पुगेको एउटा शिक्षित नागरिकको जीवनलाई प्रस्तुत गरेको छ । कृतिकारको स्मरणवृत्तान्तका रूपमा प्रस्तुत भएको यस कृतिले थुप्रै ऐतिहासिक प्रसङ्गहरूलाई पनि राम्ररी प्रस्तुत गरेको छ ।

हरि मञ्जुश्रीको लेखन तथा सम्पादनमा ‘शैक्षिक शिरोभूषण डा. सुरेशराज शर्मा’ नामक सानो पुस्तिका प्रकाशन गरिएको थियो । त्यसैका आधारमा श्रीधर प्याकु¥यालले एउटा लघुकाव्य तयार पार्नुभयो । यो त्यही लघुकाव्य हो । डा. सुरेशराज शर्माप्रतिको काव्यकारको आदरभावका आधारमा यो काव्य लेखिएको हुनाले त्यसैलाई दृष्टिगत गरेर प्रकाशन पनि त्यही आधारमा गरिएको हो । डा. सुरेशराज शर्मा विशालकाय र कुनै पनि प्रकारको विचलनबाट मुक्त महाकाव्यका लागि उपयुक्त नायक हुनुहुन्छ । उहाँप्रति नेपाली बौद्धिक वर्गले राखेको अत्युच्च आदरभाव देख्ता त्यस्तो महाकाव्य कसैले नेपाली भाषामा कुनै दिन प्रस्तुत गर्नेछ भन्ने कुरामा विश्वस्त हुन सकिन्छ । उहाँको व्यक्तित्वका अगाडि यो लघुकाव्य केही पनि होइन, तैपनि काव्यकारबाट आफूअनुसार, आफ्नो श्रद्धाअनुसार र आफ्नो क्षमताअनुसार समर्पित श्रद्धापुष्पचाहिँ अवश्य हो ।

‘The Tragic Story’ is a short novel by Mr. Bharat Raj Mahat based on the social happenings around us. The condition of senior citizens in Nepalese society, the problems faced by people of hilly region, challenges and thoughts faced in Kathmandu, the forced condition faced by youths to go and work on foreign countries because of unemployment on Nepal, socialization crushed by political activities, psychological hazard raised by lack of literacy, the helping nature of people from villages, Hindu religious procedures and the thought and duty that should be carried out by the society, all these things are addressed in this short novel. The storyline and the presentation here are elegant and beautiful.

सरस्वती सानैदेखि कविता लेख्थिन्, गीत लेख्थिन्, कथा लेख्थिन् । विद्यालय पढ्दाका साथीहरूलाई देखाउँथिन्, सुनाउँथिन् । ‘उः कवयित्री’ भनेर साथीहरू जिस्क्याउँथे । तर उनी प्रकाशनतिर लागिनन् । लेखिन् र थुपारिन् मात्रै । कुन–कुन विधामा कति–कति लेखिन् र थुपारिन्, उनैलाई थाहा भएन । कुनै दिन साँच्चैकी कवयित्रीका रूपमा प्रस्तुत हुन पाउँला भन्ने उनलाई लागेकै थिएन । आफूभित्रको प्रतिभा थाहा पाउन नसकेका, आफ्नो क्षमतालाई पत्याउन नसकेका र आफ्नो गुण चिन्न नसकेका प्रतिभाशाली अधिकांश नेपालीजस्तै उनी पनि आफैँ सुवासित पुष्प बनेर सुवास खोज्दै हिँडिन् । शब्दयात्रा प्रकाशनसँग उनको सम्पर्क भएपछि यस संस्थाले उनलाई उनैसँग चिनाइदियो । त्यसपछि उनले दुईवटा कापी उपलब्ध गराइन् । यो सङ्ग्रह तिनै दुई कापीको उतार हो ।

प्रस्तुत पुस्तक ‘गणेशदास’ राजनीति र समाजसेवाको बाटोमा हिँडिरहेका काभ्रेली व्यक्तित्व गणेशदास उलकको जीवनवृत्त, उनीमाथिका विचारहरू र उनीसँग सम्बन्धित अभिलेखहरूको सङ्कलन हो । शिक्षण र सञ्चारकर्मलाई आधार बनाएर ‘शब्दयात्रा पत्रकार समाज’ सहित विभिन्न सामाजिक, शैक्षिक र सामुदायिक संस्थाहरूमार्फत समाजमा आफूलाई प्रस्तुत गरिरहेका प्रतिभा शिव बन्जाराले तयार पारेको यस पुस्तकले गणेशदास उलकका बारेमा थाहा पाउन र अन्वेषण गर्न चाहनेहरूलाई उपयुक्त बौद्धिक सामग्री प्रदान गरेको छ । गणेशदास उलकको अक्षरछवि बनेको ‘गणेशदास’ शिव बन्जाराको कौशलसम्बन्धी कसी पनि हो ।

रोजनाथ लुइँटेलले आफ्नो वरिपरि देखेका, आध्यात्मिक पुस्तकमा पढेका, गाउँघरमा सुनेका र पत्रिकाहरूबाट चर्चामा आएका कुराहरूलाई आफ्नो विचारअनुसार प्रस्तुत गरेका छन् । उनका कविताभित्र भाषिक सौष्ठव, व्याकरणगत शुद्धता, छन्द र गण, कवितात्मक शैली, शिल्पगत चमत्कार, काव्यिक अलङ्कार आदि खोज्नु हुँदैन । उनीजस्ता व्यक्तिले पनि कविता विधालाई माया गरेको आधारमा हेर्नुपर्छ । गाउँमा बसेका, कृषिकर्ममा जीवन बिताएका, औपचारिक शिक्षा प्राप्त गर्न नसकेका, उमेरले बृद्धावस्थामा पुगेका, अरूका साहित्यिक कृतिहरू किन्न नसकेका र पढ्न नभ्याएका, साहित्यकारहरूको सङ्गत नपाएका र बौद्धिक वर्गको सहयोग नपाएका उनीजस्ता व्यक्तिले कविता विधामा आफ्ना भावनाहरू पोख्न खोज्नु नै ठूलो कुरो हो । उनको साहित्यप्रतिको यस्तो झुकाव र लगाव देखेर नै शब्दयात्रा प्रकाशनले उनको उत्साहको कदर गर्दै यो पुस्तक प्रकाशन गरिदिएको हो ।

महाकाव्यकार तथा अनुवादक श्रीधर प्याकु¥याल (कविप्रसाद प्याकु¥याल) ले संस्कृत भाषाबाट नेपाली भाषामा अनुवाद गरी प्रकाशनार्थ यस संस्थालाई उपलब्ध गराउनुभएको ‘सत्यनारायण व्रतकथा’ र ‘हरितालिका व्रतकथा’ लाई एउटै पुस्तकमा समावेश गराई यस पुस्तकको प्रकाशन गरिएको हो । पुस्तकको अघिल्लो भागमा ‘सत्यनारायण व्रतकथा’ र पछिल्लो भागमा ‘हरितालिका व्रतकथा’ लाई प्रस्तुत गरिएको छ । श्रीधर प्याकु¥याल गद्यमा भन्दा पद्यमा प्रस्तुत हुन सजिलो मान्नुहुन्छ । त्यसैले संस्कृत भाषाका पुस्तकहरूलाई अनुवाद गर्दा उहाँले कविता विधामा अनुवाद गर्ने गर्नुभएको छ । यसबाट कविता विधामा रुचि राख्ने पाठकले पनि कथाको रसास्वादन गर्न पाउँछन् र कविता–काव्य विधाको गरिमा बढेर त्यसले विस्तृति पनि पाउँछ । यो पुस्तक धार्मिक, आध्यात्मिक, सांस्कृतिक, सामाजिक र नैतिक साहित्यको उत्तम नमुना हो ।

केदारनाथ तिमल्सिना आफ्ना भावनाहरू भजन, कविता र गीतहरूमा व्यक्त गर्नुहुन्छ । उहाँका रचनाहरूलाई ‘भावनाका भुल्का’ नाम दिएर प्रकाशन गरिएको छ । यसभित्रका रचनाहरू लय हालेर पढ्दा र सुन्दा साँच्चै मर्मस्पर्शी लाग्छन् । गाउँले जनताले बुझ्ने भाषा र भाकामा यसमा उहाँले गाउँले जनताकै बोली लेखिदिनुभएको छ । नक्कलझक्कल पार्ने प्रयास नगरीकन जस्तो छ त्यस्तै देखाउन पनि ठूलो खुबी चाहिन्छ । राम्रो भएन भनेर कसैले हियाउलान् कि भन्ने खालको सोचाइलाई जितेर जस्ताको तस्तै प्रस्तुत गर्न ठूलो आँट पनि चाहिन्छ । त्यो खुबी र त्यो आँट उहाँमा छ । यो ठूलो कुरो हो । यस्तै चिन्तन र व्यवहारले मान्छे अरूको मनमा बस्छ, अरूको प्रिय बन्छ ।

This book is an English translation of Dr. Surendra P. Shrestha’s book in Nepali published by Ratna Pusta Bhandar in 2015, Lain Singh Bangdelko Upanyaskaritako Vishleshan ra Mulyankan, based on the author’s PhD dissertation of the same title submitted to Tribhuvan University.  After the book was adapted into English by poet and translator Dr. Hem Raj Kafle, it was published in joint publishership of the author himself and Shabdayatra Prakashan. The best-wishes notes by Prof. Dr. Kul Prasad Koirala, Vice Chancellor, Nepal Sanskrit University, were added to this English version.

शिवभक्त शर्मा प्रशासनिक क्षेत्रका अनुभवी व्यक्ति हुनुहुन्छ । विभिन्न मन्त्रालयअन्तर्गत रहेर उहाँले लामो समयसम्म काम गर्नुभएको छ । हाल उहाँ प्रशासनिक सेवाबाट अवकाशप्राप्त जीवन बिताइरहनुभएको छ । उहाँले आफू निजामती कर्मचारी छँदाका अनुभव र अनुभूतिहरूलाई समेटेर ‘प्रशासनिक दाउपेच’ नाउँको पुस्तक लेख्नुभएको छ । यो पुस्तक उहाँको देखाइ, भोगाइ र चिन्तनको उपज हो भन्ने कुरा उहाँले आफ्नो मन्तव्यमै लेखिसक्नुुभएको छ । त्यसैले यस पुस्तकका विषयमा यहाँ त्यसभन्दा बढी केही लेखिरहनु आवश्यक नहोला । यो कृति पढ्दा नेपालको प्रशासनिक क्षेत्रभित्र रोपिएका, उम्रिएका र झाङ्गिएका विकृति र विसङ्गतिहरूको भण्डारै देखिन्छ । नेपालको प्रशासन समयानुकूल जनमुखी बनेर किन अगाडि बढ्न नसकेको रहेछ भन्ने कुरा यस पुुस्तकले प्रस्ट पारेको छ ।

यो पुस्तक पढ्दै गर्दा त्रिकालदर्शी भैलले देख्न खोजेको नेपालको चित्र पाठकको कल्पनामा आउँछ । पूर्वराजा वीरेन्द्रलाई माध्यम बनाएर उनी आफ्ना कुराहरू पनि भन्छन् । अरूले भनेका र आफूलाई राम्रा लागेका कुरालाई पनि साभार भनेर कृतज्ञता व्यक्त गर्दै उतार्छन् । देशप्रतिको चिन्ताले उद्वेलित बनेर उनीजस्ता युवाहरू साहित्यिक फाँटमा आउँदैछन् र उनी पनि आएका छन् । भविष्यको नेपाल उनीहरूकै हो । देशको हालत देखेर विरक्त लागे पनि त्रिकालदर्शी भैलजस्ता जोसिला युवाहरू देख्न पाउँदा र उनीहरूका कुरा सुन्न पाउँदा नेपाल बिग्रिँदैन, यिनीहरूले बिग्रिन दिँदैनन् भनेर आशा पलाउँछ । उनीहरूको क्षमतामाथि विश्वास जाग्छ । परिस्थितिले गर्दा उनीहरूले विदेशमै बस्नुपरे पनि आफ्नो देशका लागि आ–आफ्ना क्षेत्रबाट केही न केही योगदान त गर्छन्–गर्छन् भन्ने कुरामा पनि विश्वास बढ्छ ।

पूर्वप्रधानमन्त्री तथा नेपाली काङ्ग्रेसका सभापति सुशील कोइरालाको देहावसान भएपछि शोकाकुल भएर विभिन्न वरिष्ठ व्यक्तिहरूले उहााप्रति श्रद्धाञ्जली र कोइराला परिवार एवं नेपाली काङ्ग्रेसप्रति समवेदना व्यक्त गर्नुभएको थियो । यो पुस्तक तिनै श्रद्धाञ्जली र समवेदनामा अभिव्यक्त गरिएका अभिव्यक्तिहरूको सङ्ग्रह हो । यो पुस्तक सुशील कोइरालाका विषयमा जानकारी दिने ‘सामान्य ज्ञान’ नै हो । सामग्रीहरूलाई नौ भागमा बााडेर सम्पादन गरिएको यो पुस्तक नेपाली काङ्ग्रेसका हरेक सदस्यले साथमा राख्नैपर्ने ‘हातेपुस्तक’ पनि हो ।

२०७२ साल वैशाख १२, १३ र २९ गतेको महाभूकम्प एवं तिनका पराकम्पनहरूले नेपाल र नेपालीको अकल्पनीय र अपूरणीय क्षतिबाट व्यथित बनेर थुप्रै साहित्यस्रष्टाहरूले साहित्यिक सिर्जना गरेका छन्, अनुभव र अनुभूति लिखित रूपमा प्रस्तुत गरेका छन् । त्यसै सन्दर्भमा नवीना श्रेष्ठले लेख्नुभएको हो यो ‘नेपाल कम्पन’ । गद्यकवितात्मक शैलीमा लिखित यो लघुकाव्य भूकम्पबाट विदग्ध नेपाल र नेपालीको व्यथाको सशक्त चित्रण । भविष्यका नेपाली पुस्ताका लागि यो जीवन्त अभिलेख, काव्यकारबाट अभिव्यक्त भएको काव्यात्मक वाणी ।

विधा : अनुवाद
अनुवादक : ओतबहादुर खड्का
प्रकाशनकाल :
मूल्य :
ओतबहादुर खड्काले संस्कृत भाषामा लिखित ‘स्कन्दपुराण’ मा रहेको ‘हिमवत्खण्ड’ अन्तर्गत ‘नेपाल माहात्म्य’ को अनुवाद हिन्दी भाषाबाट नेपाली भाषाको गद्य विधामा गरेर नेपाली वाङ्मयलाई ठूलो गुन लगाउनुभएको छ । ‘नेपाल माहात्म्य’ को नेपाली पद्यानुवाद श्रीधर प्याकुर्‍यालले गर्नुभएको छ । त्यो महाकाव्य शब्दयात्रा प्रकाशनको ४५ औा प्रकाशनपुष्प हो । यो गद्यानुवादचाहिा ५६ औा प्रकाशनपुष्प हो । ‘नेपाल माहात्म्य’ को नेपाली गद्यानुवाद अरूले पनि गरेका छन् र ती प्रकाशित पनि भएका छन् । अरूको अनुवाद र ओतबहादुर खड्काको अनुवादकौशलमा पृथकता कति छ, सूधी पाठकले मूल्याङ्कन गर्नुहुने नै छ ।

मुरहरि रायमाझी निरन्तर गजल लेख्ने र प्रकाशन गर्ने गरेर आफ्नो उपस्थिति साथै स्थान सुरक्षित र सशक्त पार्न सफल हुनुहुन्छ । यसअघि ‘झण्डा झुक्नु हुादैन’ गजलसङ्ग्रह प्रकाशित गरी साहित्यको फााटमा उहााले आफ्नो परिचय दिइसक्नुभएको छ । उहााका गजलहरूमा राष्ट्र, राष्ट्रियता, स्वाभिमान, सामाजिक मूल्य–मान्यता, धर्मसंस्कार, मायाप्रेम र मानवता जस्ता भाव बोकेका सुललित सम्मिश्रणका गजलसेरहरू पाइन्छन् । देशको चित्रणसहित यस क्षेत्रमा देखापर्नुभएका मुरहरि रायमाझी जीवनभोगाइका अनुभूतिहरूलाई आफ्नै शब्द र शैलीमा उत्कृष्ट शब्दविन्यास गर्न सफल हुनुभएको छ । गजल विधामा उहााको यो दोस्रो सङ्ग्रह हो ।

विधा : संस्मरण
कृतिकार : रामचन्द्र हुमागाईं
प्रकाशनकाल : मङ्सिर २०७२
मूल्य : रु. १००।–
रामचन्द्र हुमागाईं जापानमा अलमलिनुभयो, र त्यसको फाइदा नेपाललाई भयो सुन्दर कृतिका रूपमा, नेपाली जनतालाई आफ्नो देशको विकास गर्न के गर्नुपर्दाे रहेछ भनेर सल्लाह दिने सल्लाहकारका रूपमा, शब्दयात्रा प्रकाशनको चउन्नौा प्रकाशनपुष्पका रूपमा । यो पुस्तक चिन्तन गर्न र त्यसलाई व्यवहारमा उतार्न बाध्य पार्ने खालको छ, यद्यपि उहााको यसअघिको पुस्तकमा प्रस्तुत गरिएको कौशलभन्दा यसको कौशल फरक छ ।
.

विधा : लेखसङ्ग्रह
कृतिकार : डा. सुरेशराज शर्मा
प्रकाशनकाल : मङ्सिर २०७२
मूल्य : रु. ५००।–
डा. सुरेशराज शर्माले विभिन्न समयमा नेपाली भूभागको पदयात्रा गरी देशदर्शन गर्दाका अनुभव र अनुभूतिहरू समेटेर लेख्नुभएको ‘स्वर्गमा पैदल’ नामक संस्मरणात्मक यात्राकृति मौलिक नेपाली लोकजीवन, लोकसंस्कृति, लोकप्रचलन एवं प्रकृतिसाग स्थानीय जीवन–जीविकाको तादात्म्य देखाउने यात्रासाहित्यको सुललित प्रस्तुति हो । यात्राक्रममा देखापरेका विभिन्न ग्रामीण क्षेत्रका शिक्षा र जनचेतना, स्वास्थ्य र सरसफाई, विकास–निर्माण र भौतिक पूर्वाधार आदिसम्बन्धी मर्मस्पर्शी प्रसङ्गहरू सुन्दर प्रस्तुतिशिल्पबाट यसमा अवतरित भएका छन् । नेपालको विकासका लागि गर्नैपर्ने तर गर्न नसकिएका कार्यहरूको प्रस्तुतिका अतिरिक्त देशलाई आर्थिक रूपमा समृद्ध र सम्भव पक्षमा स्वावलम्बी बनाउन पर्याप्त पूर्वाधारहरू प्रकृतिबाट प्राप्त भए पनि तिनीहरूको सदुपयोग गर्न नसकिएका उदाहरणहरू पढ्दा चर्चित कवितांश ‘कौडीमा पनि मिल्किन्छ भिल्लका देशमा मणि’ को स्मरण हुन्छ । प्राकृतिक सौन्दर्यको मनोहारी चित्रण गर्ने क्रममा प्रकृति, मानव–जीवन र पर्यटनलाई लिएर लेखिएका प्रेरक, ज्ञानवद्र्धक र रोमाञ्चक वर्णनहरूसमेत प्रशस्त प्रवाहित भएको यस पुस्तकमा मुलुकलाई सर्वतोमुखी समृद्धि दिलाउन अवलम्बन गर्नुपर्ने मार्गहरूको स्पष्ट अक्षरचित्र पनि पाउन सकिन्छ ।

विधा : यात्राकाव्य
कृतिकार : श्रीधर प्याकुर्‍याल
प्रकाशनकाल : कार्तिक २०७२
मूल्य : रु. ८०।–
‘मधुत्रयी’ यात्रावृत्तहरूको काव्यात्मक प्रस्तुति हो । यात्रासंस्मरणलाई काव्यात्मक स्वरूप दिएका कृतिहरू अरूअरूले पनि लेखेका छन् । यसमा प्रस्तुत तीनवटा यात्रवृत्तमध्ये ‘सैलुङ’ आकारले सानो छ । सबैभन्दा ठूलोचाहिा ‘मानसरोवर’ हो । हरेक यात्रालघुकाव्यको प्रारम्भमा त्यसको पृष्ठभूमि राखिएकाले काव्यिक आस्वादका लागि त्यो महत्त्वपूर्ण सामग्री बनेको छ ।

विधा : लेखसङ्ग्रह
कृतिकार : परीक्षा घिमिरे
प्रकाशनकाल : १३ कार्तिक २०७२
मूल्य : रु. १००।–
‘आासु पुछेपछि’ मा परीक्षा घिमिरेको कलम बलियो छ । उनको कलममा अरूलाई तान्ने शक्ति छ । यो संस्मरण हो, तर औपन्यासिक शिल्प यसमा छ । आत्मकथामा आउनुपर्ने तन्तुहरू यसमा आएका छन् । जीवनको सग्लो चित्र यसमा छ । जीवन कति लामो छ, त्यो ठूलो कुरो होइन । जीवन कति सार्थक छ, त्योचाहिा ठूलो कुरो हो । जीवनको छोटो आयामभित्रै पनि अनुभव र ज्ञानका लामा शृङ्खलाहरू हुन सक्छन् । परीक्षा घिमिरेका अस्पतालको बसाइ छोटो आयामको लामो शृङ्खला हो । त्यसैको प्रस्तुति ‘आासु पुछेपछि’ हो । त्यसैले जीवनको एउटा यथार्थ पक्ष यसले प्रस्तुत गर्न सकेको छ । यो पक्ष नै अक्षरैअक्षरमा कुादिएको जीवनको एउटा बिम्ब हो, अनि हो यो मूर्तमान् भएर पनि अमूर्त रेखाचित्र र दृश्यमान् भएर पनि अदृश्य जीवन–संवेग । यो पुस्तक नियतिद्वारा निर्धारित संवेग र संवेदनाको पहाडको चित्र हो ।

विधा : निबन्धसङ्ग्रह
निबन्धकार : टेकलाल भारती ‘आदर्श’
प्रकाशनकाल : असोज २०७२
मूल्य : रु. १००।–
टेकलाल भारती ‘आदर्श’ साग हाम्रो परिचय ‘हराएको भाले’ कथासङ्ग्रहको कारण भएको थियो । हामीले उहााको त्यो पुस्तक छापेका थियौा । त्यसपछि उहााा शब्दयात्रा प्रकाशनमा आबद्ध हुनुभयो र शब्दयात्रा लेखक समाजका कोषाध्यक्ष पनि बन्नुभयो । फेरि पनि हामीलाई पत्याएर उहााले हामीलाई अनुगृहीत बनाउनुभएको छ । अर्थात् उहााले आफ्नो तेस्रो कृति ‘मिहिनेतको रमझम’ निबन्धसङ्ग्रह पनि प्रकाशनार्थ हामीलाई उपलब्ध गराउनुभएको छ ।

विधा : लेखसङ्ग्रह
कृतिकार : उद्धवप्रसाद नेपाल
प्रकाशनकाल : भदौ २०७२
मूल्य : रु. १२५।–
‘बीपी कोइराला र प्रजातान्त्रिक समाजवाद’ भित्र १९ वटा लेखहरू सङ्कलित छन् । हरेक लेख एक–अर्कासाग सम्बन्धित छन् र सबैले प्रजातान्त्रिक समाजवादी अवधारणासाग कुनै न कुनै रूपले सम्बन्ध जोडेका छन् । ‘प्रजातान्त्रिक समाजवादी मूल्य–मान्यतालाई पहिलो प्राथमिकता दिादै समानता र स्वतन्त्रता नै प्रजातान्त्रिक समाजवादका मुख्य आधार हुन् भन्ने कुरालाई नेपाली काङ्ग्रेसको आगामी महाधिवेशनबाट अनुमोदन गरी त्यो सिद्धान्त जनताको माझमा आउनेछ भन्ने कुरामा नेपाली काङ्ग्रेससाग आबद्ध हामी तमाम कार्यकर्ता पूर्ण विश्वासमा छौा’ भनी उद्धवप्रसाद नेपालले यस पुस्तकको उपसंहारमा लेख्नुभएको हुादा यसले यो पुस्तक लेख्नुको तात्पर्य बुझ्न पाठकलाई सहयोग पुर्‍याएको छ ।

विधा : प्रतिवेदन
सम्पादक : हरि मञ्जुश्री
प्रकाशनकाल : भदौ २०७२
मूल्य : रु. १००।–
यो पुस्तक समग्रमा भीमबहादुर तामाङद्वारा प्रस्तुत ‘पहिचान भेटिने र जातीय द्धन्द मेटिने’ प्रतिवेदनमा आधारित छ ।

विधा : स्मृतिग्रन्थ
सम्पादक : हरि मञ्जुश्री
प्रकाशनकाल : भदौ २०७२
मूल्य : रु. २००।–
‘सम्झनामा अनिल’ शब्दयात्रा प्रकाशनका अध्यक्ष ग्रन्थसम्पादक हरि मञ्जुश्रीले सम्पादन गर्नुभएको १८ औा स्मृतिग्रन्थ र ७० औा सम्पादित पुस्तक हो । अनिलकुमार पोखरेलका विषयमा श्रीमती सुमिता पोखरेलको सहयोगबाट हरि मञ्जुश्रीले तयार पार्नुभएको यस पुस्तकका नायकको वार्षिक पुण्यतिथिपछि उहााको स्मृतिमा लगाइएको श्रीमद्भागवत सप्ताहको समापनको अवसर पारी यो पुस्तक प्रकाशन गरिएको हो ।

विधा : कवितासङ्ग्रह
कृतिकार : कल्याण लम्साल
प्रकाशनकाल : भदौ २०७२
मूल्य : रु. १००।–
‘कल्याण भवन्तु’ मा चिन्तनप्रधान कविताहरू सङ्कलित छन् । यसमा गद्यकविताहरूको बाहुल्य छ । गीत, मुक्तक र भजनहरू पनि यसमा समाविष्ट छन् । बौद्धिक कविताहरूमा रम्न चाहने, आध्यात्मिक विषयमा रुचि राख्ने र आत्मचिन्तन गर्न खाज्ने पाठकहरूका लागि यो सङ्ग्रह उपयुक्त बौद्धिक खुराक बनेको छ । यहाा प्रस्तुत गीतहरूले आधुनिक पाठकहरूलाई पनि आकर्षित गर्नेछन् । राजनीतिक विषयवस्तु पनि कहीा–कहीा भेटिने हुनाले तिनले समेत यस सङ्ग्रहको रोचकतामा वृद्धि गराएका छन् । कवि स्वयंले यसलाई गुलियो, अमिलो, नुनिलो, पिरो, चिल्लो आदि खाद्य वस्तु एकै ठाउामा मिसाई बनाइएको ‘चाट’ भन्नुभएको छ । यो नै यस सङ्ग्रहको विशिष्टता र मौलिकता हो ।

विधा : महाकाव्य
कृतिकार : श्रीधर प्याकुर्‍याल
प्रकाशनकाल : १५ भदौ २०७२
मूल्य : रु. २५०।–
पढ्दा काव्य रहेछ धेर रसिलो, यो तीस अध्यायको ।
राखेको अनुवाद भावसहितै ‘नेपाल माहात्म्य’ को ।।
हाम्रो संस्कृति, धर्म, शिल्प र कला यद्वा पुरातत्त्वको ।
नेपाली इतिहासको सुरभि यो, प्राचीन संस्कारको ।।
यस्तो काव्य दिने सुशील कविजी ! धेरै नमस्कार छ ।
छाप्ने स्वीकृति जो भयो, अब त्यही सानन्द स्वीकार छ ।।
हाम्रो ‘अक्षरधाम’ बाट फिाजियोस् यो ‘शब्दयात्रा’ पना ।
यस्ता काव्य अरू–अरू अझ बनून्, गर्दैछु यो कामना ।।

विधा : यात्रा संस्मरण
कृतिकार : पोष चापागाईं
प्रकाशनकाल :
मूल्य : रु.

विधा : संस्मरणसङ्ग्रह
कृतिकार : रामगोपाल वरुण
प्रकाशनकाल : जेठ २०७२
मूल्य : रु. २००।–
‘विगततिर नियाल्दा’ रामगोपाल वरुणको जीवनकथा, आत्मवृत्त या आत्मकथा । आत्मकथा पनि साहित्यको एक विधा निबन्धको एउटा हाागा । साहित्यमा आत्मकथ्य होस् कि कुनै अर्को लेखन, लेखेर राखुन्जेल आफ्नो, छपाइसकेपछि अर्कैको हुन्छ । त्यसमाथि टिप्पणी गर्नमा अर्काको पनि हक लाग्छ । त्यसलाई अर्काेले आफ्नो आाखाले हेर्छ । त्यो हुन्छ पाठकको आाखा । आाखा अर्थात् दृष्टिकोण, अनि कृतिले समाजमा पार्ने–नपार्ने र पारेको–नपारेको प्रभावको मूल्याङ्कन गर्ने क्षमता । त्यसैले त्यो आगत पनि हो । आगतले विगतलाई नियाल्छ र शिक्षा लिन्छ, शिक्षा दिन्छ । ‘विगततिर नियाल्दा’ लाई आगतबाट नियाल्दा कस्तो देखिएला, त्यो कौतूहलको विषय हुन सक्छ अहिलेका लागि ।

विधा : गजलसङ्ग्रह
अनुवादक : मुरहरि रायमाझी
प्रकाशनकाल : चैत २०७१
मूल्य : रु. १००।–
‘झण्डा झुक्नु हुादैन’ भित्रको चिन्तन प्रगतिको सम्वाहनतर्फ उन्मुख, शैली नवीनतातर्फ उन्मुख, वृत्त विस्तृतीकरणतर्फ उन्मुख र विषय पृथक्तातर्फ उन्मुख । अनि यो कृति कृतिकारको चिन्तनकला, व्यवहारकला र अभिव्यक्तिकलाको नमुना । कृतिकारको समग्र व्यक्तित्वको अङ्ग–उपाङ्गसहित परिचय दिन्छ यसले । यो कृतिकारको पिरलोको कथा, मुलुकको दुर्दशाको गाथा र सम्वेदना क्षीण हुादै जाादाको व्यथा । बोध छ यसभित्र व्यक्तिप्रेमको महत्ताको, समूहप्रेमको महत्ताको, समाजप्रेमको महत्ताको र मुलुकप्रेमको महत्ताको । अनि यो हो व्यापक दृष्टि मानवीय सत्ताको र चारित्रिक इयत्ताको । थोरैमा धेरै यसको विशेषता । प्रवाहशीलता, शीलता, साधुता, सरसता र समन्वयता यसको विशिष्टता ।

विधा : निबन्धसङ्ग्रह
कृतिकार : विकासराज खरेल ‘तराईन’
प्रकाशनकाल : फागुन २०७१
मूल्य : रु. १००।–
‘रुादै नेपालभूमि’ आफ्नो मातृभूमिको दुर्दशा देखेर कृतिकारको हृदयले निकालेको खिन्नतायुक्त आवाज हो । यस कृतिमा नेपाली कसरी नेपाली बनेका अनेपालीबाट पीडित हुादैछन् भन्ने कुरा कृतिकारले देखाउन खोज्नुभएको छ । मातृभूमिको व्यथाबाट व्यथित हुादै उहााले लेख्नुभएको यो कृति पढेर धेरै नेपालीले आफ्नो भावना यस कृतिमा अभिव्यक्त भएको पाउनेछन् ।

विधा : प्रतिक्रियासङ्ग्रह
सङ्कलक : श्यामकृष्ण लम्साल
प्रकाशनकाल : फागुन २०७१
मूल्य : रु. ७५।–
‘हाम्रो देश त्यस्तो नहोस्’ नेपालको राजनीतिक र बौद्धिक वृत्तमा बहुचर्चित बनेको कृति हो । कृति प्रकाशित भएपछि यस पुस्तकका विषयमा लिखित तथा मौखिक रूपमा थुप्रै प्रतिक्रियाहरू प्राप्त भए । सबै प्रतिक्रियाहरू मुलुकप्रति सम्वेदनशील बनेर प्रस्तुत भएका थिए । तीमध्ये केही प्रतिक्रियाहरू पत्रिकाहरूमा पनि प्रकाशित भएका थिए । प्रकाशित प्रतिक्रियाहरूलाई सङ्कलन गरेर अर्काे पुस्तकको प्रकाशन गर्नु आवश्यक भइसकेको थियो । किनभने ती प्रतिक्रियाहरूमा पनि मुलुकप्रतिको चासो र चिन्ता व्यक्त भएका थिए र विभिन्न क्षेत्रबाट नेपाललाई सोमालियाको स्थितिमा पुग्न नदिने अठोट पनि गरिएका थिए । त्यसैले तिनलाई सङ्कलन गरी प्रकाशन गरिएको हो ।

विधा : लघुकाव्य
सम्पादक : हरि मञ्जुश्री
प्रकाशनकाल : फागुन २०७१
मूल्य : रु. ७५।–
ऐतिहासिक व्यक्तित्व देवीप्रसाद सापकोटाद्वारा लिखित र हरि मञ्जुश्रीद्वारा सम्पादित यो पुस्तक कृतिकारको व्यक्तित्वजस्तै ऐतिहासिक महत्त्वकै पुस्तक हो । नेपाली साहित्यको सेवा गर्ने हाम्रो प्रयत्नको यो अर्काे शृङ्खला हो ।

विधा : कवितासङ्ग्रह
अनुवादक : कविप्रसाद प्याकुर्‍याल
प्रकाशनकाल : फागुन २०७१
मूल्य : रु. ५०।–
अनुष्टुप छन्दका एक सय चौवालीस श्लोक रहेको ‘अपरोक्षानुभूति’ लाई नेपालीमा ‘अपरोक्ष अनुभूति’ नाम दिइएको छ । यसमा नित्य र अनित्य वस्तुको परिचय र अवस्था वेदान्तदर्शनका आधारमा स्पष्ट पारिएको छ ।

विधा : महाकाव्य
कृतिकार : अनन्त कोइराला
प्रकाशनकाल : फागुन २०७१
मूल्य : रु. ४००।–
अनन्त कोइराला । उपन्यासकार । कवि । अब महाकाव्यकार । दुई उपन्यास र एक कवितासङ्ग्रहपछिको चौथो कृति यो महाकाव्य । नाउा ‘विश्वेश्वर’ । शब्दयात्रा प्रकाशनबाट प्रकाशित सौतीसौा पुस्तक । विश्वेश्वरप्रसाद कोइरालाका विषयमा काव्यको रचना गरेका छन् अरूले पनि । त्यसै क्रममा आयो यो पनि । यसपछि आउलान् अरू पनि । जारी रहनुपर्छ यो क्रम । काव्य विधाले बिर्सनु हुादैन बीपीलाई । ‘विश्वेश्वर’ । महाकाव्य । बेग्लै प्रकारको । बेग्लै स्वादको । आफ्नै महत्ताको । मौलिकता बोकेको । महाकाव्यकारको आस्था र श्रद्धाको अनि साधना र समर्पणको पुस्तक–मूर्ति । कल्पनाशीलताभन्दा तथ्यपरकता ज्यादा भएको साहित्य । उत्प्रेरक कृति ।

(सूक्तिसङ्ग्रह)
रामप्रसाद शर्मा तिमिल्सिना
२०७१ कार्तिक
५००
७५।–

(स्मृतिग्रन्थ)
हरि मञ्जुश्री
२०७१ कार्तिक
५००
२२५।–

(उपन्यास)
कृष्णप्रसाद पौडेल
२०७१ असोज
५००
२००।–

(कथासङ्ग्रह)
टेकलाल भारती ‘आदर्श’
२०७१ असोज
५००
८०।–

(बालकवितासङ्ग्रह)
भवानी पाण्डे
२०७१ भदौ
५००
५०।–

(कवितासङ्ग्रह)
निर्मलाकुमारी यगोल
२०७१ भदौ
५००
२००।–

(कवितासङ्ग्रह)
कविप्रसाद प्याकुर्‍याल
२०७१ भदौ
५००
१५०।–

(कवितासङ्ग्रह)
कल्याण लम्साल
२०७१ भदौ
५००
१५०।–

(नव्यकाव्य)
कविप्रसाद प्याकुर्‍याल
२०७१ असार
५००
२००।–

(अभिनन्दनग्रन्थ)
सं. हरि मञ्जुश्री
२०७१ असार
५००
३००।–

(अभिनन्दनग्रन्थ)
सं. हरि मञ्जुश्री
२०७० माघ
१०००
१,०००।–

(नाटक)
ज्ञानकाजी मानन्धर
२०७० भदौ
११११
७५।–

(जीवनी)
सुनील सापकोटा
२०७० भदौ
१०००
१००।–

(गजलसङ्ग्रह)
रुक्मिणी सिग्देल
२०७० भदौ
५००
१००।–

(गीताको भावानुवाद)
दामोदर अर्याल ‘हितकर’
२०७० साउन
५००
७५।–

(कवितासङ्ग्रह)
मोहनप्रसाद खनाल
२०७० साउन
५००
१५०।–

(आध्यात्मिक लेखसङ्ग्रह)
उद्धवप्रसाद नेपाल
२०७० असार
५००
१७५।–

(विविध सङ्ग्रह)
त्रिरत्न रन्जितकार
२०७० जेठ
५००
७५।–

(नियात्रासङ्ग्रह)
बिकु लामा २०७० वैशाख
१०००
२५०।–

(बिरौालासङ्ग्रह)
दण्डपाणि उपाध्याय
२०६९ चैत्र
५००
५०।–

(गीत–गजलसङ्ग्रह)
डा. श्याम भट्टराई
२०६९ फागुन
५००
१००।–

(आध्यात्मिक लेखसङ्ग्रह)
मुकुन्दप्रसाद उपाध्याय
२०६९ पुस
५००
५०।–

(बालकथासङ्ग्रह)
गणेशबहादुर खत्री
२०६९ पुस
१०००
१००।–

(बालकथासङ्ग्रह)
गणेशबहादुर खत्री
२०६९ पुस
५००
१००।–

(गीतसङ्ग्रह)
गणेशबहादुर खत्री
२०६९ पुस ५००
५०।–

किशोरनिबन्धसङ्ग्रह
गणेशबहादुर खत्री
२०६९ पुस
५००
५०।–

(वंशविवरण)
भरतराज महत
२०६९ कार्तिक
५००
१५०।–

(गीताको छन्दोबद्ध अनुवाद)
मुक्ति शर्मा
२०६९ साउन
५००
१००।–

अनुसन्धान
डा. विष्णु सापकोटा
२०६९ असार
५००
१५०।–

(विविध सङ्ग्रह)
मोहनकुमार प्याथ
२०६९ वैशाख
५००
५०।–

स्तुतिसङ्ग्रह
यागेन्द्र केशव
२०६८ फागुन
५००
५०।–

आध्यात्मिक लेखसङ्ग्रह
मुकुन्दप्रसाद उपाध्याय
२०६८ माघ
५००
नि:शुल्क

निबन्धसङ्ग्रह
श्रीराम पौडेल ‘उदासी’
२०६८ मङ्सिर
१०००
१००।–

नीतिसङ्ग्रह
ओतबहादुर खड्का
२०६८ मङ्सिर
५००
३०।–

विविध सङ्ग्रह
रश्मि मञ्जुश्री र रोशन मञ्जुश्री
२०६८ भदौ ५०० २०।–

कवितासङ्ग्रह
योगेन्द्र खत्री
२०६८ असार ११११
७५।–